digitaal omgevingsplan

Zo ruim je de Bruidsschat op!

De Bruidsschat is als zwerfafval dat blijft rondslingeren als je er niets aan doet. Blikjes die vooruit geschopt worden, bekers die blijven liggen. Als je buiten loopt denk je, tsjonge wat een troep! Digitaal ziet niemand zwerfafval, zoals de Bruidsschat.

De Bruidsschat bestaat uit een ratjetoe van regels die we zo maar accepteren. Onderwerpen als geur, geluid, trillingen, uitwassen van beton, slachten van dieren, parkeergarages, etc. komen van het Rijk, hup zo in het tijdelijk deel van het omgevingsplan terecht. De Bruidsschat is een speciale vorm van overgangsrecht, dus voor het tijdelijk deel van het omgevingsplan prima. Maar niet voor het nieuwe deel.

Tot mijn grote schrik accepteert vrijwel elke gemeente de Bruidsschat zonder morren. Waarom? Uit gemakzucht en onwetendheid. Vooral regelbeheerders – degenen die zich bezig houden met toepasbare regels – zijn er dol op. De toepasbare regels krijgen gemeenten immers gratis bij de Bruidsschat. Nogmaals, voor het tijdelijk deel prima. Maar zonder naar de inhoud te kijken willen gemeenten de Bruidsschat ook implementeren in het nieuwe deel. Aangemoedigd door softwareleveranciers. Waarom neem je oude troep mee naar het nieuwe omgevingsplan?

Het is zo belangrijk om je bewust te zijn van de inhoud van het omgevingsplan. Ik weet dat het tijd kost, maar investeer daarin. Neem niet klakkeloos alles maar over. Leer ermee werken!

Hoe je chaos voorkomt in het nieuwe omgevingsplan?

Heel simpel. Door je kennis te vergroten van de inhoud. In essentie is het omgevingsplan een juridisch instrument op grond van de Omgevingswet. Dat lijkt bijna niet meer zo. De digitalisering heeft de overhand gekregen. Onderdelen als toepasbare regels lijken belangrijker te zijn. Het begint echter met de inhoud van het omgevingsplan. Het evenwichtig toedelen van functies aan locaties is complex. Complexer dan bestemmen? Nee. Wel moeten we nu ook rekening houden met milieuregels en andere lagen die betrekking hebben op de fysieke leefomgeving. We moeten alles in samenhang bekijken en afwegen voor een locatie. Dat is wennen en het kost tijd. De essentie, zoals bouwen en gebruiken, blijft in de praktijk echter hetzelfde. Aan de balie, bij de gemeente, zullen ondernemers nog steeds vragen ‘Mag ik daar een meubelzaak beginnen?’ of ‘Ik wil mijn bedrijfspand verbouwen of vergroten’, mag dat?

Vergeet dus niet de dagelijkse praktijk. Denk ook aan het rechtszekerheidsbeginsel. Regels moeten duidelijkheid bieden en een zekere begrenzing bevatten. We lopen anders helemaal vast in een digitaal spinnenweb. Een spinnenweb met prachtige toepasbare regels en keurige annotaties, maar met crap regels. Als je niet op de hoogte bent van de inhoud, krijgt de digitalisering de overhand. Het DSO is een middel, geen doel!

Eén omgevingsplan is een illusie!

Elke gemeente heeft van 1 januari 2024 één omgevingsplan. Eindelijk zijn we af van de lappendeken van plannetjes en chaos. We houden onszelf graag voor de gek. De mens houdt nu eenmaal van overzicht en helderheid in een chaotische wereld.

De Omgevingswet (Ow) geeft in artikel 2.4 aan: “De gemeenteraad stelt voor het gehele grondgebied van de gemeente één omgevingsplan vast waarin regels over de fysieke leefomgeving worden opgenomen”.

Dit is een juridische fictie, zeg maar de juridische werkelijkheid. Iedereen die bij een gemeente werkt, bij een afdeling ruimtelijke ordening, weet het al lang: de inkt van het bestemmingsplan was nog niet droog of de eerste wijzigingen moesten al worden doorgevoerd:

• maximale bouwhoogte van woningen achteraf toch te krap
• regels over minimale percentages sociale woningbouw zijn te knellend
• enzovoorts

Deze praktijk verandert echt niet vanaf 1 januari 2024. De dagelijkse praktijk in de bouw en ruimtelijke ordening is weerbarstig.

Waarom trappen we er dan telkens weer in? Dat is wensdenken. De illusie van een gladgestreken tafelkleed dat in stand blijft na het diner.

Hoe gaan we dan praktisch om met artikel 2.4 Ow? Hoe gaan we één omgevingsplan bereiken? Ook al is het fictief. Er zit een juridische deel aan vast en een gedeelte wordt bereikt via de software.

Vanaf 1 januari 2024 heeft elke gemeente een tijdelijk deel omgevingsplan. Aan het nieuwe deel moet worden gewerkt. Het is de bedoeling van de wetgever dat het tijdelijk deel steeds kleiner wordt, en het nieuwe deel steeds groter.

Om dit te bereiken heeft de wetgever bepaald in artikel 22.6 Ow dat de ruimtelijke regels voor een locatie alleen alle tegelijk komen te vervallen. Dit zijn de ruimtelijke regels die staan genoemd in artikel 4.6 Invoeringswet Ow, zoals bestemmingsplannen. Vanwege het rechtszekerheidsbeginsel lijkt dit ook wel logisch. Het kan immers niet de bedoeling zijn dat voor een locatie een deel van het tijdelijk omgevingsplan komt te vervallen en het andere deel voor die locatie niet. Dat geeft rechtsonzekerheid. De raad moet die regels dan ook intrekken. Je kunt hier meer over lezen in TK 2017-2018, 34 986, nr. 3 en meer recent Stb. 2023, 267, p. 4.

Heel praktisch: in het IMRO-gedeelte, zeg maar ruimtelijkeplannen.nl dat te zien blijft via het DSO, kunnen geen geconsolideerde plannen getoond worden. Alleen al om die reden moeten alle wijzigingen op het omgevingsplan voldoen aan de nieuwe standaarden. In het DSO is straks een geconsolideerde versie van het omgevingsplan te zien. Het geconsolideerde geeft de illusie van helderheid en rust in planvorming.

Het is voor elke gemeente heel belangrijk om een goede standaard voor het nieuwe omgevingsplan in orde te hebben. Een casco-omgevingsplan dat op maat gemaakt is voor de gemeente. Waar jij mee kunt werken. Als dat eenmaal staat in het nieuwe deel van het omgevingsplan, dan wordt het wijzigen eenvoudiger. De wereld om ons heen alleen niet :-).

In het volgende blog wordt aandacht besteed aan het 1e wijzigingsbesluit omgevingsplan.

Omgevingsplan zit vol geheimen. Ken jij ze?

Het nieuwe omgevingsplan is voor ons allemaal een mysterie. Aan de buitenkant ziet het er betrouwbaar uit. Tenminste dat gelooft bijna iedereen. We gaan er maar vanuit dat ‘alles’ erin zit. Maar weet jij wat erin zit? Welke lagen er allemaal in zitten? Welke thema’s? Hoe het met elkaar is verbonden?

Lagen en thema’s in het omgevingsplan

Om er achter te komen wat een omgevingsplan eigenlijk is, is het handig om eerst wat stappen achteruit te zetten en even naar het grote plaatje te kijken. Wat is het eigenlijk? Waarin verschilt het van het bestemmingsplan. Laten we de digitale verschillen even buiten beschouwing laten.

We zouden het bijna vergeten, maar het omgevingsplan is allereerst een juridisch instrument op grond van de Omgevingswet (Ow). De Ow geeft aan dat de raad een omgevingsplan vaststelt voor de gehele gemeente (vrij vertaald). Het regelt:

• het gebruik van gronden
• wat er gebouwd mag worden
• welke milieubelasting wordt toegestaan en varianten daarop
• activiteiten die gevolgen kunnen hebben voor de fysieke leefomgeving.

Of het nu bestemmen heet of toedelen van functies maakt in feite niet veel uit. Feitelijk verandert dat niet voor de praktijk. Wat belangrijk is dat jij als RO-medewerker bij een gemeente, kunt uitleggen wat erin zit en wat is toegestaan. Belangrijk is ook dat je de structuur snapt en de opbouw. De inwoner of ondernemer heeft nog steeds dezelfde vragen: wat mag ik daar bouwen? Mag ik daar een bedrijf beginnen?

Als je niet weet wat erin zit, kun je dit niet uitleggen. Dan ben je, net zoals de eindgebruiker straks, alleen aan het doorklikken op linkjes. Je ziet korte staccato zinnen in beeld. Het totaalbeeld heb je niet in zicht.

Een nieuw omgevingsplan bevat zoals gezegd veel lagen en thema’s. Die onderdelen komen uit artikel 1.2 Ow, gemeentelijke verordeningen, bestemmingsplannen, instructieregels Bkl, instructieregels provincie en de Bruidsschat. Deze zie je met het blote oog niet. Ze zijn wel erg belangrijk.

Wil je meer grip op het omgevingsplan krijgen? Doe dan mee met de 4 praktijksessies ‘Het omgevingsplan platgeslagen!‘ Je kunt er hier meer over lezen.