ICT (digitalisering)

Omgevingswet, meer een IT-project dan wetgeving. Vragende gezichten kijken me aan. Hoezo, geen wetgeving? Het is toch een wet?

Degenen die al enige tijd bezig zijn met het bouwen of ontwerpen van een casco-omgevingsplan voor het nieuwe omgevingsplan, zullen het grotendeels met me eens zijn. Het is een vreemde ervaring. In het begin keek ik er vooral naar met een juridische blik. Gaandeweg, vooral toen we met de software gingen werken, werd dat beeld anders.

Het neerzetten van een casco in software heeft heel veel te maken met de architectuur ervan en de koppeling met werkingsgebieden. Wat is de handigste manier? In de meeste casco’s zijn veel activiteiten en functies losgetrokken. Ze kunnen in een apart hoofdstuk zijn opgenomen. Als jurist is het vreemd om zo’n casco te doorgronden. Vooral omdat je bestemmingsplannen gewend bent. Voor de software en de koppelingen kan het juist handig zijn om scheidingen aan te brengen en korte artikelen te gebruiken. Je moet zowel denken aan de juridische structuur en samenhang als ook aan de digitale structuur. Dit zijn twee aparte werelden. De kunst is om die werelden te combineren.

Vergeet de praktijk niet. En kun je de structuur uitleggen? Begrijp je wat er in staat? Is het omgevingsplan goed leesbaar en begrijpelijk voor de gebruiker? Zit er nog juridische samenhang in? Voldoet het ook aan het rechtszekerheidsbeginsel of zit het omgevingsplan boordevol open en vage normen die onduidelijkheid creëren?

Denk eraan dat het in de praktijk nog steeds gaat om het gebruik van gronden of het bouwen van een bouwwerk. Heb ik een vergunning nodig? Moet ik een melding doen voor mijn bedrijf? Het zijn praktische vragen van de gebruiker die het omgevingsplan moet kunnen beantwoorden. Regelanalisten kunnen een omgevingsplan onnodig moeilijk maken en denken niet aan de praktijk. Probeer hier evenwicht in te vinden. Het digitale omgevingsplan moet dienstbaar zijn aan mensen, en niet andersom!

Lees meer in het interview op Omgevingsweb.nl.

Weer uitstel van de Omgevingswet? Alweer? Toch is dit een realistisch scenario. Het plenair debat dat op 21 juni 2022 zou plaatsvinden in de 1e kamer is uitgesteld. De planning van minister de Jonge voor een intensieve oefenperiode van 6 maanden (inclusief zomervakantie) was ook niet bepaald realistisch…  In een brief van 17 juni jl. blijft hij echter volhouden dat de problemen worden opgelost. Het zal wel. Dat gedraai is toch om gek van te worden? Hoe ga je hier nu mee om?

Die Omgevingswet komt er, welke bokkesprongen politici ook maken. De beweging en richting naar verdergaande digitalisering zijn niet meer te stoppen. Of je dat nu goed vindt of niet. De Omgevingswet is feitelijk een groot ICT-project, veel meer dan wetgeving. Ga dus als RO-professional niet achterover leunen en maak er zelf iets van.

Waarom jouw baan als ambtenaar verdwijnt – Een vervelende boodschap? Maak je borst maar nat! Ook in het Omgevingsrecht en in de RO-praktijk van juristen, beleidsmedewerkers en planologen rukt de digitalisering steeds verder op. Er zijn steeds minder mensen als jij nodig. Ook bij vergunningen en omgevingsplannen. Die richting gaan we al uit, of je nu voor of tegen bent. Een interessant boek over de toekomst van digitalisering en werk is van Andrew Yang. Er staan hele interessante, maar ook confronterende zaken in over de gevolgen voor professionals. Gelukkig ook oplossingen. Ik heb er als jurist veel van geleerd.

Ja maar… er is personeelstekort – Dwars door de Omgevingswet heen lopen kost veel tijd en vraagt veel geduld. Ook zelf een basis-casco maken voor de gemeente is veel werk. Je moet worstelen door gemeentelijke en provinciale verordeningen, Bruidsschat, Bkl, bestemmingsplannen, etc. Ook hakken en snoeien in regels hoort erbij. Dat betekent ook zelf moeite doen en vooral niet alles maar uitbesteden aan externen. Ik ken alle excuses: ‘Hoe kan dat nou? Er is personeelstekort‘, ‘Er is zoveel werk, ik kan het er niet bij hebben‘. Allemaal waar, maar wil je toe blijven kijken of ga je in eigen kennis investeren?

Ook wij hebben de afgelopen 2 jaren die reis gemaakt, met net zoals jij een uitgebreide RO- en gemeentelijke ervaring. We zijn ook enthousiast geworden, hoewel we eerst ook best sceptisch waren. We hebben inmiddels al mooie instapcasco’s gemaakt voor gemeenten. Jij kunt ze verder uitbouwen en zo kennis opdoen en veel tijd besparen.

Alles uitbesteden levert meer werk op voor de gemeente en je kennis holt achteruit  

• Maak als gemeente je eigen instap-casco (start-omgevingsplan), hulp inschakelen is prima, maar besteed niet alles uit.
• Uit eigen ervaring weten we dat alles uitbesteden ook extra werk oplevert bij jezelf: controleren, heen-en-weer-mailen, weer controleren, enz.
• Zelf kennis opdoen van het omgevingsplan en er mee werken is cruciaal voor RO-medewerkers. Het levert meer inzicht op en je werk wordt er veel leuker door.

Doe kennis op en bespaar tijd In 6 stappen een start-omgevingsplan

Meer weten? Bel 010 – 307 2273 of mail.

De Omgevingswet is veel meer een ICT-project dan een wetgevingsproject. Het is lastig om het ICT-gedeelte voor elkaar te krijgen. Hoewel het uiteindelijke doel er mooi uitziet, is de weg er naar toe vol met kuilen, wegopbrekingen en omwegen. In een tussentijdse quickscan van KOOP worden duidelijke conclusies getrokken:

• de beoogde inwerkingtreding van 1 juli 2022 wordt niet gehaald
• het ontbreekt aan een gedeeld totaaloverzicht
• eigenaarschap is versnipperd: wie is eindverantwoordelijke?
• meerdere keren opnieuw bouwen van standaarden en software
• vertrouwen tussen partijen is niet goed
• enzovoorts.

Verschillende werelden – Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat het grote probleem is dat er vanuit verschillende werelden wordt gekeken naar het project Omgevingswet. Grofweg vanuit een juridische bril en vanuit een ICT-bril. Daarnaast bestaat er ook nog de weerbarstige gemeentelijke praktijk van alledag. Neem alleen al het taalgebruik. De ICT-taal van programmeurs is zwart/wit. Woorden als ‘in beginsel’ bestaan niet in ICT-taal. Het is ja of nee. De gemeentelijke praktijk is weerbarstig en vol grijstinten en is lastig te vatten in coderingstaal. De gewenste vertalingen van juridisch taalgebruik in Jip-en-Janneke-taal zijn bijna onmogelijk uit te voeren. Ook vanuit de politiek wordt het tijd om eens toe te geven – in alle geledingen – dat de dagelijkse realiteit complex is en dat niet alles te vatten is in regels. Het samenvoegen van vele wetten in de Omgevingswet is niet simpel. Het marketingverhaal van het ministerie is dat het allemaal veel simpeler wordt. Dat is gewoon niet waar. Het wordt pas simpeler als er regels worden afgeschaft en dat is in de praktijk lastig. Ook leven we in een maatschappij waarin we alles willen regelen en vastleggen. We vinden het doodeng om het aan mensen over te laten. Met name vanuit de overheid is een extreme controledrift gaande: check, check doublecheck. Niets mag aan het toeval overgelaten worden. Modellen die zogenaamd de werkelijkheid weergeven. Dit is een illusie waar veel mensen in geloven. Wat zou er gebeuren als we mensen meer vertrouwen en meer loslaten? Het lijkt mij een mooi experiment!

De Omgevingswet is een groot ICT-project – In een brief van 1 februari 2022 kondigt minister de Jonge aan dat de inwerkingtreding van de Omgevingswet wordt uitgesteld. Wanneer de wet in werking treedt is nog niet bekend. Hopelijk wordt dit 1 januari 2023. Voor ons is het uitstel geen verrassing want er is al langer bekend dat de ‘motorkap’ van de Omgevingswet, het DSO-LV, nog lang niet klaar is. Dit laatste wordt vaak ontkend en verbloemd door het ministerie. De Omgevingswet is eigenlijk een groot ICT-project en is vooral ingestoken vanuit een digitaliseringsgedachte. Is dat erg? Nee, niet perse. De digitalisering rukt steeds verder op in alle geledingen van de maatschappij en biedt ook mooie hulpmiddelen. Het is echter wel belangrijk om steeds af te vragen: wordt de mens er beter van? Ik vind dat digitalisering in dienst van de mens moet staan. Het moet de mens gemak opleveren en het leven of werk gemakkelijker maken.

Te vaak is het verhaal dat digitalisering altijd vooruitgang is. De vraag is of dat zo is. Digitalisering kan ook tot ontmenselijking leiden en tot illusies. Het huidige heilige geloof in groene vinkjes van QR-codes in apps leidt tot de ongenuanceerde indeling gezond/niet gezond. Dit is een illusie. De realiteit is complex en menselijk gedrag is ook complex. Ook virussen leiden een eigen complex leven en trekken zich niets aan van QR-codes of apps. Wat heeft dit met de Omgevingswet te maken? Nou, ook bij de Omgevingswet is de belofte dat het tot verbetering leidt. Eindelijk integrale afweging van belangen en gemak voor de eindgebruiker. Ook de ruimtelijke ordening in Nederland is complex en genuanceerd. We wonen met veel mensen op een kleine postzegel waarin we van alles willen. Voor de gemeente is het ontzettend moeilijk om het goed te doen en keuzes te maken. Een weigering van een vergunning is voor de één een opluchting en voor de aanvrager een gruwel. Er spelen heel veel belangen in de ruimtelijke ordening. Financiële belangen, sociale belangen, milieubelangen, etc. Dat lost de Omgevingswet niet op. Ik denk dat we eens moeten erkennen dat de realiteit complex is en dat het leven ook niet maakbaar is. Ontmenselijking leidt tot verharding en sociale armoede. In wiens belang is dat?