Omgevingsplanblog

Gemeente is geen adviesbureau

Veel mensen hebben vragen over de Omgevingswet of over hun plannen en stellen die aan de gemeente. Daar is op zich niets mis mee. ‘Koffietafelgesprek’, ‘conceptaanvraag’, ‘vooroverleg’ er bestaan allerlei goed bedoelde en laagdrempelige initiatieven om op een eenvoudige manier je plan of idee aan de gemeente voor te leggen en te laten beoordelen. Dat is als initiatiefnemer erg prettig, omdat je geen geld wilt steken in een kansloos project. Maar waar ligt de grens tussen het geven van globale informatie of een plan kans van slagen heeft, advies of algemene informatie die je krijgt van de gemeente? Uit ervaring kan ik je zeggen dat ze hier bij veel gemeenten mee worstelen.

Gemeenten worstelen met adviesvragen
Een nieuw plan of idee is altijd spannend. Of je nu particulier bent, projectontwikkelaar of ondernemer. Vooral ondernemers en particulieren gaan onwetend naar de gemeente of sturen per email of via het Omgevingsloket een conceptaanvraag in. Ik heb ook al meegemaakt dat bij het woord ‘vooroverleg’ mensen denken dat ze ‘even’ kunnen overleggen over hun plan. De gemeente draagt de ideeën voor en adviseert, denkt men. Ook fijn dat het bijna altijd gratis is. Om je uit de droom te helpen: gratis goed advies bestaat niet. Het kost tijd om je in een plan te verdiepen en er goed over te adviseren.

Gemeenten moeten grenzen stellen over hun taken
Via het omgevingsloket worden allerlei vragen gedropt bij gemeenten, maar ook nog via email. Ik denk dat het tijd wordt dat gemeenten eens grenzen gaan stellen over hun taken. Wat doet de gemeente wel en wat doet de gemeente niet?

Een ambtenaar dient in mijn ogen algemene informatie te geven over een planologische wijziging, het omgevingsplan en bijvoorbeeld welke functies zijn toegelaten en wat bijvoorbeeld wel of niet kan. De ambtenaar toetst een aanvraag of principeverzoek en moet onderbouwd aangeven of iets wel of niet mogelijk is. Maar de gemeente hoeft geen advies te geven over andere mogelijkheden of mee te denken. De Omgevingswet heeft wel dat uitgangspunt wel en dat is lastig.
Ten eerste zijn daar specialistische adviesbureaus voor. Die kunnen op het scherpst van de snede hun cliënten adviseren en namens de cliënt een aanvraag indienen. Ten tweede heeft de gemiddelde afdeling Ruimtelijke ordening daar helemaal niet de menskracht voor. Ze kampen met personeelstekorten en kunnen alle aanvragen amper aan, laat staan dat ze ook nog eens advies moeten geven. Het wordt dan ook tijd dat gemeenten op hun websites duidelijk aangeven wat ze wel en niet doen. Dat geeft duidelijkheid voor iedereen, maar ook lucht voor ambtenaren. Ambtenaren werken niet voor een adviesbureau. En goed advies is nooit gratis!

Geluid omgevingsplan is ook voor omgevingsdiensten lastig

De gemeente Winterswijk doet mee met onze praktijksessies uit de Leergang ‘Zelfstandig werken met het nieuwe omgevingsplan‘. Samen met de ODA (Omgevingsdienst Achterhoek) hebben we in sessie 3 het onderdeel geluid doorgenomen. Het was leerzaam voor zowel gemeente als ODA.

Voor de meeste RO-ers is geluid een lastig onderwerp waar ze tegenop zien. Toch gaat het lukken als je wekelijks kleine stapjes zet. We helpen jullie daar graag mee.

Niet meer elk wissewasje uitbesteden aan een stedenbouwkundig bureau!

Geluid is een onderwerp dat RO-ers liever aan de omgevingsdienst overlaten. Maar ook voor de omgevingsdienst is geluid in het omgevingsplan lastig. Dat komt omdat zij geluid vooral vanuit de technische bril bekijken. Ze weten meestal niet hoe geluid in het nieuwe deel omgevingsplan geregeld kan worden. Is dat erg? Nee, helemaal niet.

Daarom is het zo belangrijk om regelmatig met elkaar te sparren en om de tafel te gaan zitten. En vooral, maak het onderwerp geluid klein en behapbaar. Zowel voor de gemeente als ook de omgevingsdienst. De grootste smoes om maar niet te beginnen is: ‘we moeten eerst nog beleid maken, daarna kunnen we pas beginnen‘. Ja, ongetwijfeld, maar de kunst is te beginnen en ervaring op te doen met het nieuwe omgevingsplan. Je boekt de meeste vooruitgang door te beginnen, door praktisch te oefenen. Door regels te maken en bijvoorbeeld al in Rx.Base te zetten. En vooral, laat je perfectionisme los! Je gaat ongetwijfeld veel fouten maken.

Tijdens de praktijksessie over geluid met de gemeente Winterswijk hebben we geluid ‘platgeslagen’ en concreet gemaakt voor de gemeente. Wat moet er nu gebeuren? Welke gebieden zijn relevant? Welk akoestisch onderzoek moet er nu worden uitgevoerd? Begin bijvoorbeeld alvast met akoestisch onderzoek naar gemeentelijke wegen. We hebben alvast een actielijst opgezet voor het onderwerp geluid voor de gemeente. Zo, de eerste stap in geluid is gezet!

Wil je ook concreet beginnen, maar weet je niet hoe? Doe dan mee met de praktische leergang ‘Zelfstandig werken met het nieuwe omgevingsplan‘.

De meeste ambtenaren durven dit niet hardop te zeggen. Participatie van de inwoners bij planvorming is immers heilig bij lokale politici. Voor gemeenteambtenaren is het vooral heel lastig om in de praktijk te brengen. Participatie is vooral participizza. Je herkent vast nog wel het goede idee van Anton uit de tv-serie De Luizenmoeder om een participizza-avond te houden. Samen met alle ouders brainstormen en het liefst zo inclusief mogelijk. Bij de voorbereidingen ging al van alles mis. Vooral lachwekkend om naar te kijken en heel vermakelijk.

De praktijk van participatie bij een gemeente is vergelijkbaar. Iedereen moet immers tevreden worden gehouden, terwijl dat in de praktijk een illusie is. Ik heb al van alles voorbij zien komen: bordspellen, Ipad-participatie met de buurt, gele en roze plakkertjes op een kaart, samen ontwerpen. Goede participatie houden is heel complex. Het is vooral ook psychologie: begrijpen hoe mensen in elkaar zitten. Wij mensen houden niet van verandering, we staan vaak in de ‘Nee-stand’. Dat geldt voor iedereen.

Wat ik vooral geleerd heb van alle inspraak- en inloopmiddagen en avonden? Eerlijk zijn. Mensen voelen feilloos aan dat er iets niet klopt. Ze prikken dwars door mooie praatjes en bordspelletjes heen of door holle artist impressions met veel greenwashing tijdens presentaties. Vertel als wethouder gewoon eerlijk dat die woningen er moeten komen, er is een woningentekort dat opgelost moet worden. Draai er niet omheen. ‘Ja mevrouw, de consequentie is dat die woningen achter uw tuin worden gebouwd‘.

Waar mensen vooral boos om worden is het draaien of horen ‘dient u maar een zienswijze in‘ of ‘u kunt altijd beroep instellen‘. Ja, formeel klopt dat, maar de meeste mensen willen vooral aandacht, een luisterend oor en een eerlijk verhaal horen van de gemeente. Dat is universeel. Het is ook heel menselijk om dat als wethouder heel eng te vinden om te vertellen! Probeer het gewoon, het lucht op.

Opvang asielzoekers, let op brede definitie van begrip in omgevingsplan

Bijlage II van het voormalige Bor stond ook wel bekend als de ‘Kruimelgevallenregeling’. Deze is met ingang van 1 januari 2024 komen te vervallen. De gemeente heeft de keuze om de genoemde gevallen uit artikel 4 van Bijlage II, op te nemen in het nieuwe omgevingsplan. Dat kan bijvoorbeeld via een omgevingsplanactiviteit (OPA). Dat kan erg praktisch zijn voor veel voorkomende gevallen. Voor die gevallen zal de bestaande jurisprudentie naar verwachting nog jaren bruikbaar zijn. Het is dus belangrijk om dat bij te houden.

Eén van de gevallen uit de kruimelgevallenregeling was afkomstig uit artikel 4, aanhef en onderdeel 9, van bijlage II Bor:
“het gebruiken van bouwwerken, eventueel in samenhang met bouwactiviteiten die de bebouwde oppervlakte of het bouwvolume niet vergroten, en van bij die bouwwerken aansluitend terrein, mits, voor zover gelegen buiten de bebouwde kom, het uitsluitend betreft een logiesfunctie voor werknemers of de opvang van asielzoekers of andere categorieën vreemdelingen“.

De Raad van State geeft in een uitspraak van 14 juni 2024 aan dat: “De rechtbank heeft met juistheid geoordeeld dat de opvang van asielzoekers zoals genoemd in die bepaling niet alleen ziet op opvang in de strikte zin van het woord, namelijk het bieden van huisvesting, maar zich uitstrekt tot opvang in meer brede zin, dus inclusief ondersteunende voorzieningen zoals onderwijs, medische zorg, winkelvoorzieningen, sport- en recreatieruimten en kantoren ten behoeve van de organisatie van die opvang.”

Volgens de Raad van State kan ook uit de Nota van Toelichting worden afgeleid dat is bedoeld om de verlening van omgevingsvergunningen voor de opvang van asielzoekers te vergemakkelijken. De opvang heeft ook betrekking op grootschalige locaties zoals recreatieparken als opvanglocatie. Met name de grotere opvanglocaties kunnen niet zonder deze ondersteunende voorzieningen functioneren, aldus de uitspraak. Lees meer in ABRS 14 juni 2024, no. 202403080/1/R2.