Omgevingsplan

Ook zo’n hekel aan juridisch geneuzel?

Als omgevingsjurist zeg ik volmondig JA! Heel irritant, juristen die zich verschuilen achter regels en die geen vertaling kunnen maken naar de bouw- of RO-praktijk. Tja, ik ben zelf ook ooit zo begonnen.

Hoewel juridische haarkloverij erg vervelend is, dreigt het met het omgevingsplan de andere kant op te gaan. Er is nauwelijks aandacht voor de juridische kant van het omgevingsplan. Zoals ik eerder heb aangegeven zien wij de Omgevingswet als een groot ICT-project van het Rijk. De nadruk ligt vooral op aansluiting op het DSO-LV en op Toepasbare regels. Er zijn zelfs gemeenten die het omgevingsplan ontwerpen vanuit de Toepasbare regels. Het gemak voor de gebruiker – lees: de burger – staat immers centraal. Dus zoveel mogelijk Jip-en-Janneke-taal.

Wat op de loer ligt is dat de juridische samenhang in het omgevingsplan verdwijnt. En dat is wel zorgelijk. Het is namelijk niet goed voor de gemeentelijke praktijk. Een omgevingsplan is in essentie een juridisch instrument op grond van de Omgevingswet. De basale vragen die vanuit de praktijk komen, zoals ‘Mag ik daar bouwen?’ of ‘Kan dat pand gebruikt worden voor mijn winkel?’ blijven bestaan, ondanks alle digitalisering. Ook voor de handhavers buiten is duidelijkheid in regels van belang. Te veel open termen in voorschriften – beredeneerd vanuit de doelen van de Omgevingswet – kunnen leiden tot veel onduidelijkheid.

Voor de gemeente adviseren wij een extra stap in te bouwen: een juridisch handboek omgevingsplan.

Nog meer werk? Nee, het levert juist veel op. In ons stappenplan voor het casco-omgevingsplan-op-maat bestaat STAP 5 uit een juridisch casco-omgevingsplan. In dit gedeelte is de juridische motorkap beschreven van het omgevingsplan. Hier zie je waarom bepaalde activiteiten gekoppeld zijn aan functies en gronden. Compleet met toelichting en verwijzingen naar wettelijke bronnen. Een goed juridisch basiscasco is de kapstok voor het digitale casco-omgevingsplan. Het juridische handboek omgevingsplan is een achtergrond document voor RO-medewerkers van de gemeente.

Aandacht voor rechtszekerheidsbeginsel – Eén van de belangrijkste basisbeginselen uit het recht is het rechtszekerheidsbeginsel. Een omgevingsplan is ook een normerend instrument dat voor eenieder rechten en plichten in het leven roept. Verder moet een burger ook kunnen vertrouwen op bepaalde rechten, zoals het overgangsrecht. Deze uitgangspunten veranderen niet onder de Omgevingswet. ‘Juridisch geneuzel’ blijft dus ook belangrijk onder de Omgevingswet!

Volg het Programma ‘Binnen 4 maanden een casco-omgevingsplan op maat!’

Vanaf 1 januari 2024 moet elke gemeente het tijdelijke omgevingsplan kunnen wijzigen met nieuwe regels. Dat is een wettelijke eis. Met een modulair casco-omgevingsplan heeft de gemeente een mooie basis in 4 maanden. Ideaal voor RO-medewerkers van gemeenten! Je doet zelf ook kennis op en hebt zo meer tijd om te oefenen:

• een modulair casco-omgevingsplan-op-maat geleverd in de gemeentelijke software
• integratie van instructie- en milieuregels uit Bkl en provinciale verordening
• modulaire opbouw
• integratie van geselecteerde regels uit bestemmingsplannen, Bruidsschat en gemeentelijke verordeningen
• bespaart de gemeente veel tijd
• inclusief 4 maanden ondersteuning door omgevingsjurist of planoloog
• vaste prijs (onder aanbestedingsbedrag)

Meer weten? Bel 06-520 22827 (Marian Harberink) of plan een belafspraak in. We vertellen je graag meer!

Gebiedsdekkend omgevingsplan

Omdat de kogel van 1 januari 2024 eindelijk door de kerk is, komen er vragen binnen over het aanbesteden van het omgevingsplan. Op zich niet gek, want het zijn taaie en lange trajecten. Samen met het inkoopbureau het traject voorbereiden lijkt dan ook een goed idee.

Vragen die we krijgen: ‘Hoe stellen we de uitvragen op?’, ‘Wat kunnen we eisen?’, of ‘Moeten we de markt consulteren?’ Met een vragenlijst kun je als gemeente proberen meer informatie lost te peuteren bij marktpartijen als je het zelf niet weet. Maar is dat een goed idee?

Besef dat geen enkel advies- of stedenbouwkundig bureau exact weet hoe het werkt of hoe het gaat uitpakken. Het is voor iedereen nieuw, ook voor marktpartijen. Om de kosten daarvan in te schatten is voor een bureau ook lastig. Ga er dus niet zo maar vanuit dat ‘zullie’ het wel zullen weten. Dat is niet zo.

Een omgevingsplan maken voor het buitengebied is een enorme klus. Dat was met een bestemmingsplan ook al zo. Je kunt alleen niet meer vanuit ‘bestemmingsplandenken’ een opdracht formuleren voor een omgevingsplan en dat zo gaan aanbesteden. Dat mislukt geheid.

Een betere opdrachtgever worden

Ik adviseer met klem om eerst zelf eens aan de slag te gaan met een casco en regels. Oefen er eens mee. Je wordt dan een veel betere opdrachtgever voor een stedenbouwkundig bureau. Ik hoor de ‘ja, maar-en’ al opkomen: ‘We hebben onvoldoende capaciteit’. ‘Ik heb er geen tijd voor’.

Met het Programma ‘Binnen 4 maanden een modulair casco-omgevingsplan-op-maat’ kun je je zelf al behoorlijk bijscholen op een eenvoudige manier. Ook als je weinig ervaring hebt. En het levert een mooie basis op voor het latere gebiedsdekkende omgevingsplan.

Begin met een casco-omgevingsplan en ga dit eens spelenderwijs vullen met regels. Zo begin je klein en leer je de systematiek te begrijpen. Het is voor een stedenbouwkundig bureau ook veel prettiger om een opdrachtgever te hebben die weet wat ze wil. Een ander voordeel is dat het bureau een veel betere inschatting kan maken voor de offerte.

Voor dat de gemeente een opdracht gaat opstellen voor een aanbesteding voor een gebiedsdekkend omgevingsplan moet je over het volgende nagedacht hebben:

• met welk gebied begin je?
• wat wil je voor dat gebied regelen in het omgevingsplan?
• welke systematiek wil je voor het omgevingsplan?

Het zijn essentiële vragen die je niet alleen maar aan de markt moet overlaten. Denk er zelf ook over na. Je zult als jurist of planoloog ook moeite moeten doen om de systematiek – onder de motorkap – te begrijpen. Een bijkomend voordeel is dat je werk als jurist of planoloog bij een gemeente een stuk interessanter wordt!

We vertellen je graag meer. Bel 010 – 307 2273 of maak een belafspraak.

Handreikingen omgevingsplan overslaan?

Er zijn heel veel handreikingen of handleidingen over het omgevingsplan in omloop. En ook over de Omgevingswet. Allemaal heel goed bedoeld, daar ben ik van overtuigd. Ze zijn alleen geschreven op een heel abstract en veilig niveau. Het is bedacht vanachter het bureau en het schept het ideale plaatje. De praktijk van het opstellen van een omgevingsplan is echt heel anders.

Als je de handleidingen doorleest denk je: ‘Ja, daar zit wat in. Klinkt logisch’. Als je concreet met een casco aan de slag gaat kom je er al snel achter dat het zo niet werkt. Dé aanpak bestaat namelijk niet. De Quick Fix ook niet. Je zult als jurist of planoloog zelf ook moeite moeten doen om de opbouw van een omgevingsplan te begrijpen.

Sommige omgevingsdiensten hebben voor gemeenten de Bruidsschat doorgenomen en een selectie gemaakt van artikelen uit de Bruidsschat die mee kunnen naar het nieuwe omgevingsplan. Mooi hulpmiddel, lees het door, maar neem niet alles klakkeloos over. Besef dat medewerkers van omgevingsdiensten specialistische kennis hebben van milieu-onderwerpen, maar niet van ruimtelijke plannen. Dat is een ander vak en heeft een andere taal.

Het stapelen van alle onderliggende lagen van de fysieke leefomgeving en het daaraan koppelen van werkingsgebieden is lastig voor te stellen. Integraal denken klinkt goed, maar het is voor iedereen nieuw en moeilijk in de praktijk.

Begin met een gemeenschappelijke taal. Dat is al lastig genoeg als je aan tafel zit met collega’s van milieu, ruimtelijke ordening en beleid. Je merkt al snel dat je langs elkaar heen praat. Iedereen spreekt z’n eigen taal en heeft een eigen perceptie van het omgevingsplan.

Wat bij ons heeft geholpen en wat we nog steeds toepassen in overleggen is kalkpapier. Huh? In dit digitale tijdperk? Ja, ordinair kalkpapier dat stedenbouwkundigen gebruiken met stiften. Pak een fysieke kaart van de gemeente – meestal ligt er bij de receptie van de gemeente wel ergens een kaartje van de gemeente – en ga eens een gebied overtrekken. Begin met een klein gebied. Leg het getekende gebied op tafel en gebruik dit als praatstuk. Wat zegt de Omgevingsvisie over dit gebied? Schrijf op. Welke milieuregels gelden voor dit gebied? Schrijf het op. Welk beleid geldt er? Doe dit quick and dirty. Verfijnen komt later.

Deze stukken – kaartje, kalkpapier en A4-tje – gebruik je bij elk overleg als basis. Dit doe je ook met het maken van regels. De regels kun je er als bijlage onder ‘hangen’. Zo komt het concreter over en maak je er iets gemeenschappelijks van. Zet dit eens in de software voor het omgevingsplan. Zo bereik je een wisselwerking tussen de fysieke en digitale wereld. Je kunt het steeds verder uitbreiden. Het is heel simpel, maar het werkt echt. Begin klein.

Wil je verder op weg geholpen worden? Kijk dan eens naar ons modulaire casco-omgevingsplan op maat.

Dé Pavlov-reactie van elke ambtenaar als het moeilijk wordt: dit gaan we uitbesteden. De ruimtelijke inrichting in Nederland is vrijwel geheel uitbesteed aan stedenbouwkundige bureaus en andere adviesbureaus. Door de bezuinigingen van de afgelopen 10 jaren is er veel inhoudelijke kennis bij afdelingen Ruimte van gemeenten verloren gegaan. En dat is jammer.

Bij de opgaven die er nu liggen, zoals energietransitie, klimaatverandering, landbouw, Omgevingswet en de hierbij benodigde wijzigingen in de ruimtelijke ordening is dit onverantwoord. De regie moet terug naar de gemeente! Wat is hier voor nodig?

Allereerst moeten RO-ambtenaren meer inhoudelijk werk zelf gaan doen. Zelf nadenken in plaats van alles uitbesteden aan externe partijen. Bij het stellen van grenzen aan marktpartijen is het nodig inhoudelijke kennis te hebben van je vakgebied. Alleen een toetsende rol is echt onvoldoende. Veel RO-ambtenaren zijn verworden tot doorgeefluik: het adviesbureau stuurt stukken door en de ambtenaar stuurt het weer door en laat het toetsen door Omgevingsdienst of andere collega’s. Het adviesbureau krijgt vaak bakken met kritiek over zich heen: dit is niet goed en dat ook niet. De stukken moeten weer aangepast worden. Zeg nou zelf, dit is toch niet leuk? Ook gaat er veel tijd verloren door het heen en weer mailen van stukken en het aanpassen ervan. Het is een grote ergernis in het werkveld.

Als de gemeente weer meer zelf gaat doen, hoeft er minder uitbesteed te worden. Dat is gewoon gezond. Door zelf meer beleid te maken en onderzoeken doe je veel kennis op. Ook kom je erachter dat dit niet zo gemakkelijk is als het lijkt. Je werk wordt weer een stuk interessanter. Meedoen in plaats van aan de kant staan en kritiek leveren op anderen. Het aansturen van bureaus is toch ook niet leuk?

Moet de gemeente alles zelf doen? Natuurlijk niet. Dat kan ook niet, er is ook regulier werk te doen. Maar een beter evenwicht tussen uitbesteden en zelf doen is gewoon gezond. De Omgevingswet biedt aan gemeenten dé kans om weer wat regie terug te pakken. Met ons modulaire casco-omgevingsplan op maat maakt de gemeente een mooi begin! Lees maar of het iets voor je is. Vragen? Neem contact op.