Omgevingsplan

ETFAL is vakjargon waar ik in het begin best aan moest wennen. De afkorting bekt niet echt lekker en roept vaak glazige blikken op bij leken. Kun jij inmiddels aan je wethouder uitleggen wat ETFAL is. Ja, ‘een evenwichtige toedeling van functies aan locaties‘? En dan?

In de RO-praktijk bij gemeenten merk ik dat veel RO-ers en vergunningverleners er moeite mee hebben. Er wordt in mijn ogen veel te moeilijk gedacht. Tegen een wethouder zeg ik meestal ‘het is een goede ruimtelijke ordening PLUS: RO, bouw, milieu, gezondheid. Dan begrijpen ze het meestal wel.

Het nieuwe criterium uit de Omgevingswet is weliswaar veel breder dan een goede ruimtelijke ordening, maar maak het niet nodeloos ingewikkeld. En overvraag ook niet een initiatiefnemer die een ruimtelijke onderbouwing en/of onderzoeken moet aanleveren bij een BOPA. Er zijn RO-ambtenaren die veel te veel vragen van een initiatiefnemer, puur uit onwetendheid of onzekerheid. Dat houdt de boel onnodig op. Wat levert dat extra rapport op aan inzichten? Is het terecht dat jouw onwetendheid de initiatiefnemer extra geld kost? Of verwacht je zienswijzen/bezwaren van omwonenden? Schat dat vooraf goed in.

Meer over de bedoelingen en achtergrond over ETFAL van de wetgever kun je lezen in TK, 2017-2018, 34 986, no. 3, p. 58 e.v.. Beoogd is om aan te sluiten bij het criterium ‘een goede ruimtelijke ordening’, zoals in een recente uitspraak van de voorzieningenrechter van 23 januari 2025 nog eens bevestigd wordt. Het is geen hogere wiskunde, met gezond verstand en met je kennis over een goede RO kom je al een heel eind.

Hoe groter de afwijking van het omgevingsplan, hoe meer onderbouwen – Dit principe geldt nog steeds. Je hoeft dus niet bij elke afweging bij een besluit, zoals bij een BOPA, telkens alle onderdelen van ETFAL af te wegen. Wat is de strijdigheid met het omgevingsplan? In het algemeen geldt: hoe groter de afwijking van het omgevingsplan, hoe meer het bestuursorgaan moet afwegen en onderbouwing in het kader ETFAL. Een recente uitspraak van de voorzieningenrechter van 23 januari 2025 bevestigt dat nog eens:

“Aan de voorzieningenrechter ligt niet de vraag voor of de bouw van het gehele appartementencomplex in overeenstemming is met de evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Het complex past namelijk grotendeels binnen het omgevingsplan. Dat betekent dat die vraag al door de gemeenteraad bevestigend is beantwoord bij het vaststellen van het omgevingsplan. Om die reden zal alleen worden getoetst of het college in redelijkheid heeft kunnen besluiten of de overschrijding van de maximale toegestane goothoogte, van 0,70 meter, in overeenstemming is met de evenwichtige toedeling van functies aan locaties.” Lees meer in r.o. 9.3 van voornoemde uitspraak.

Beleidsruimte bestuursorgaan gemeente ETFAL – Ook lijkt de beleidsruimte van een bestuursorgaan van de gemeente bij de afweging van een besluit om af te wijken van het omgevingsplan niet gewijzigd ten opzichte van de oude situatie (onder Wro en Wabo):

“Het college neemt een besluit tot wijziging van het omgevingsplan met het oog op een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Het college heeft daarbij beleidsruimte en moet de betrokken belangen afwegen. De Afdeling oordeelt niet zelf of met het besluit tot wijziging van het omgevingsplan sprake is van een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. De Afdeling beoordeelt aan de hand van de beroepsgronden of het besluit tot wijziging van het omgevingsplan in overeenstemming is met het recht. Daarbij kan aan de orde komen of de nadelige gevolgen van het besluit onevenredig zijn in verhouding tot de met het besluit te dienen doelen.” Lees meer in r.o. 2 van uitspraak ABRS 18 december 2024, no. 202404539/1/R1.

Meer praktijktips ontvangen over het omgevingsplan? Meld je gratis aan! Je kunt je eenvoudig ook weer afmelden.

Geluid omgevingsplan is ook voor omgevingsdiensten lastig

De gemeente Winterswijk doet mee met onze praktijksessies uit de Leergang ‘Zelfstandig werken met het nieuwe omgevingsplan‘. Samen met de ODA (Omgevingsdienst Achterhoek) hebben we in sessie 3 het onderdeel geluid doorgenomen. Het was leerzaam voor zowel gemeente als ODA.

Voor de meeste RO-ers is geluid een lastig onderwerp waar ze tegenop zien. Toch gaat het lukken als je wekelijks kleine stapjes zet. We helpen jullie daar graag mee.

Niet meer elk wissewasje uitbesteden aan een stedenbouwkundig bureau!

Geluid is een onderwerp dat RO-ers liever aan de omgevingsdienst overlaten. Maar ook voor de omgevingsdienst is geluid in het omgevingsplan lastig. Dat komt omdat zij geluid vooral vanuit de technische bril bekijken. Ze weten meestal niet hoe geluid in het nieuwe deel omgevingsplan geregeld kan worden. Is dat erg? Nee, helemaal niet.

Daarom is het zo belangrijk om regelmatig met elkaar te sparren en om de tafel te gaan zitten. En vooral, maak het onderwerp geluid klein en behapbaar. Zowel voor de gemeente als ook de omgevingsdienst. De grootste smoes om maar niet te beginnen is: ‘we moeten eerst nog beleid maken, daarna kunnen we pas beginnen‘. Ja, ongetwijfeld, maar de kunst is te beginnen en ervaring op te doen met het nieuwe omgevingsplan. Je boekt de meeste vooruitgang door te beginnen, door praktisch te oefenen. Door regels te maken en bijvoorbeeld al in Rx.Base te zetten. En vooral, laat je perfectionisme los! Je gaat ongetwijfeld veel fouten maken.

Tijdens de praktijksessie over geluid met de gemeente Winterswijk hebben we geluid ‘platgeslagen’ en concreet gemaakt voor de gemeente. Wat moet er nu gebeuren? Welke gebieden zijn relevant? Welk akoestisch onderzoek moet er nu worden uitgevoerd? Begin bijvoorbeeld alvast met akoestisch onderzoek naar gemeentelijke wegen. We hebben alvast een actielijst opgezet voor het onderwerp geluid voor de gemeente. Zo, de eerste stap in geluid is gezet!

Wil je ook concreet beginnen, maar weet je niet hoe? Doe dan mee met de praktische leergang ‘Zelfstandig werken met het nieuwe omgevingsplan‘.

Opvang asielzoekers, let op brede definitie van begrip in omgevingsplan

Bijlage II van het voormalige Bor stond ook wel bekend als de ‘Kruimelgevallenregeling’. Deze is met ingang van 1 januari 2024 komen te vervallen. De gemeente heeft de keuze om de genoemde gevallen uit artikel 4 van Bijlage II, op te nemen in het nieuwe omgevingsplan. Dat kan bijvoorbeeld via een omgevingsplanactiviteit (OPA). Dat kan erg praktisch zijn voor veel voorkomende gevallen. Voor die gevallen zal de bestaande jurisprudentie naar verwachting nog jaren bruikbaar zijn. Het is dus belangrijk om dat bij te houden.

Eén van de gevallen uit de kruimelgevallenregeling was afkomstig uit artikel 4, aanhef en onderdeel 9, van bijlage II Bor:
“het gebruiken van bouwwerken, eventueel in samenhang met bouwactiviteiten die de bebouwde oppervlakte of het bouwvolume niet vergroten, en van bij die bouwwerken aansluitend terrein, mits, voor zover gelegen buiten de bebouwde kom, het uitsluitend betreft een logiesfunctie voor werknemers of de opvang van asielzoekers of andere categorieën vreemdelingen“.

De Raad van State geeft in een uitspraak van 14 juni 2024 aan dat: “De rechtbank heeft met juistheid geoordeeld dat de opvang van asielzoekers zoals genoemd in die bepaling niet alleen ziet op opvang in de strikte zin van het woord, namelijk het bieden van huisvesting, maar zich uitstrekt tot opvang in meer brede zin, dus inclusief ondersteunende voorzieningen zoals onderwijs, medische zorg, winkelvoorzieningen, sport- en recreatieruimten en kantoren ten behoeve van de organisatie van die opvang.”

Volgens de Raad van State kan ook uit de Nota van Toelichting worden afgeleid dat is bedoeld om de verlening van omgevingsvergunningen voor de opvang van asielzoekers te vergemakkelijken. De opvang heeft ook betrekking op grootschalige locaties zoals recreatieparken als opvanglocatie. Met name de grotere opvanglocaties kunnen niet zonder deze ondersteunende voorzieningen functioneren, aldus de uitspraak. Lees meer in ABRS 14 juni 2024, no. 202403080/1/R2.

Minder ambtenaren? Graag meer ambtenaren!

Afgelopen week zag ik weer de krantenkoppen voorbij komen: ‘Overheid moet kleiner: minder ambtenaren‘ of ‘Bezuiniging ambtenarenapparaat‘. Het is bij vrijwel elke kabinetsformatie hetzelfde liedje. Waarom eigenlijk? Wat is het doel van minder ambtenaren?

Wie wel eens bij een gemeentelijke afdeling Ruimtelijke ordening komt, weet dat er juist een tekort is aan menskracht. Er ligt veel werk op de plank dat moet worden gedaan door veel te weinig medewerkers. Veel aanvragen en conceptverzoeken liggen te wachten vanwege onvoldoende capaciteit. Om nog maar niet te spreken over de opbouw van het nieuwe omgevingsplan.

Toegegeven, het imago van de ambtenaar is niet erg positief. Vooral bij ondernemers en projectontwikkelaars heerst het hardnekkige beeld dat ambtenaren allerlei nieuwe regels verzinnen, de boel vooral tegenhouden of bewust vertragen. Deze framing leidt een eigen leven waar politici mee aan de haal gaan. Het klinkt stoer om dat eens aan te pakken.

Zelf heb ik veel geleerd van ambtenaren die al langdurig bij een gemeente werkten. Zo’n ambtenaar die elke stoeptegel van de gemeente kent, een wandelende encyclopedie. Vaak bevlogen mensen. Ze kunnen veel kennis overdragen aan jonge ambtenaren. Vers van de opleiding heb je namelijk geen idee hoe een gemeentelijke organisatie werkt. Vooral ook de verhalen over raadsleden of wethouders die niet gehinderd worden door enige kennis. Daar kun je als ambtenaar veel last van hebben in je dagelijkse werk. Het is fijn om dat van een ervaren collega te horen. Het levert ook grappige verhalen op, hilarisch soms!

Zelf ben ik van mening dat we niet zonder overheid kunnen en dat er goedopgeleide en juist meer inhoudelijk deskundige medewerkers nodig zijn. Of het nu Rijk, provincie of gemeente is. Dat betekent investeren in kennis, doorgroeimogelijkheden en een goed salaris. De gemeente bijvoorbeeld moet weer een aantrekkelijke werkgever worden. Dat is voor de lange termijn nodig om nieuwe en kundige ambtenaren aan te trekken. Ambtenaren om besluiten voor te bereiden en vooral om onwetende politici te adviseren die komen en gaan!