omgevingsplan

Gemeente is geen adviesbureau

Veel mensen hebben vragen over de Omgevingswet of over hun plannen en stellen die aan de gemeente. Daar is op zich niets mis mee. ‘Koffietafelgesprek’, ‘conceptaanvraag’, ‘vooroverleg’ er bestaan allerlei goed bedoelde en laagdrempelige initiatieven om op een eenvoudige manier je plan of idee aan de gemeente voor te leggen en te laten beoordelen. Dat is als initiatiefnemer erg prettig, omdat je geen geld wilt steken in een kansloos project. Maar waar ligt de grens tussen het geven van globale informatie of een plan kans van slagen heeft, advies of algemene informatie die je krijgt van de gemeente? Uit ervaring kan ik je zeggen dat ze hier bij veel gemeenten mee worstelen.

Gemeenten worstelen met adviesvragen
Een nieuw plan of idee is altijd spannend. Of je nu particulier bent, projectontwikkelaar of ondernemer. Vooral ondernemers en particulieren gaan onwetend naar de gemeente of sturen per email of via het Omgevingsloket een conceptaanvraag in. Ik heb ook al meegemaakt dat bij het woord ‘vooroverleg’ mensen denken dat ze ‘even’ kunnen overleggen over hun plan. De gemeente draagt de ideeën voor en adviseert, denkt men. Ook fijn dat het bijna altijd gratis is. Om je uit de droom te helpen: gratis goed advies bestaat niet. Het kost tijd om je in een plan te verdiepen en er goed over te adviseren.

Gemeenten moeten grenzen stellen over hun taken
Via het omgevingsloket worden allerlei vragen gedropt bij gemeenten, maar ook nog via email. Ik denk dat het tijd wordt dat gemeenten eens grenzen gaan stellen over hun taken. Wat doet de gemeente wel en wat doet de gemeente niet?

Een ambtenaar dient in mijn ogen algemene informatie te geven over een planologische wijziging, het omgevingsplan en bijvoorbeeld welke functies zijn toegelaten en wat bijvoorbeeld wel of niet kan. De ambtenaar toetst een aanvraag of principeverzoek en moet onderbouwd aangeven of iets wel of niet mogelijk is. Maar de gemeente hoeft geen advies te geven over andere mogelijkheden of mee te denken. De Omgevingswet heeft wel dat uitgangspunt wel en dat is lastig.
Ten eerste zijn daar specialistische adviesbureaus voor. Die kunnen op het scherpst van de snede hun cliënten adviseren en namens de cliënt een aanvraag indienen. Ten tweede heeft de gemiddelde afdeling Ruimtelijke ordening daar helemaal niet de menskracht voor. Ze kampen met personeelstekorten en kunnen alle aanvragen amper aan, laat staan dat ze ook nog eens advies moeten geven. Het wordt dan ook tijd dat gemeenten op hun websites duidelijk aangeven wat ze wel en niet doen. Dat geeft duidelijkheid voor iedereen, maar ook lucht voor ambtenaren. Ambtenaren werken niet voor een adviesbureau. En goed advies is nooit gratis!

Opvang asielzoekers, let op brede definitie van begrip in omgevingsplan

Bijlage II van het voormalige Bor stond ook wel bekend als de ‘Kruimelgevallenregeling’. Deze is met ingang van 1 januari 2024 komen te vervallen. De gemeente heeft de keuze om de genoemde gevallen uit artikel 4 van Bijlage II, op te nemen in het nieuwe omgevingsplan. Dat kan bijvoorbeeld via een omgevingsplanactiviteit (OPA). Dat kan erg praktisch zijn voor veel voorkomende gevallen. Voor die gevallen zal de bestaande jurisprudentie naar verwachting nog jaren bruikbaar zijn. Het is dus belangrijk om dat bij te houden.

Eén van de gevallen uit de kruimelgevallenregeling was afkomstig uit artikel 4, aanhef en onderdeel 9, van bijlage II Bor:
“het gebruiken van bouwwerken, eventueel in samenhang met bouwactiviteiten die de bebouwde oppervlakte of het bouwvolume niet vergroten, en van bij die bouwwerken aansluitend terrein, mits, voor zover gelegen buiten de bebouwde kom, het uitsluitend betreft een logiesfunctie voor werknemers of de opvang van asielzoekers of andere categorieën vreemdelingen“.

De Raad van State geeft in een uitspraak van 14 juni 2024 aan dat: “De rechtbank heeft met juistheid geoordeeld dat de opvang van asielzoekers zoals genoemd in die bepaling niet alleen ziet op opvang in de strikte zin van het woord, namelijk het bieden van huisvesting, maar zich uitstrekt tot opvang in meer brede zin, dus inclusief ondersteunende voorzieningen zoals onderwijs, medische zorg, winkelvoorzieningen, sport- en recreatieruimten en kantoren ten behoeve van de organisatie van die opvang.”

Volgens de Raad van State kan ook uit de Nota van Toelichting worden afgeleid dat is bedoeld om de verlening van omgevingsvergunningen voor de opvang van asielzoekers te vergemakkelijken. De opvang heeft ook betrekking op grootschalige locaties zoals recreatieparken als opvanglocatie. Met name de grotere opvanglocaties kunnen niet zonder deze ondersteunende voorzieningen functioneren, aldus de uitspraak. Lees meer in ABRS 14 juni 2024, no. 202403080/1/R2.

Minder ambtenaren? Graag meer ambtenaren!

Afgelopen week zag ik weer de krantenkoppen voorbij komen: ‘Overheid moet kleiner: minder ambtenaren‘ of ‘Bezuiniging ambtenarenapparaat‘. Het is bij vrijwel elke kabinetsformatie hetzelfde liedje. Waarom eigenlijk? Wat is het doel van minder ambtenaren?

Wie wel eens bij een gemeentelijke afdeling Ruimtelijke ordening komt, weet dat er juist een tekort is aan menskracht. Er ligt veel werk op de plank dat moet worden gedaan door veel te weinig medewerkers. Veel aanvragen en conceptverzoeken liggen te wachten vanwege onvoldoende capaciteit. Om nog maar niet te spreken over de opbouw van het nieuwe omgevingsplan.

Toegegeven, het imago van de ambtenaar is niet erg positief. Vooral bij ondernemers en projectontwikkelaars heerst het hardnekkige beeld dat ambtenaren allerlei nieuwe regels verzinnen, de boel vooral tegenhouden of bewust vertragen. Deze framing leidt een eigen leven waar politici mee aan de haal gaan. Het klinkt stoer om dat eens aan te pakken.

Zelf heb ik veel geleerd van ambtenaren die al langdurig bij een gemeente werkten. Zo’n ambtenaar die elke stoeptegel van de gemeente kent, een wandelende encyclopedie. Vaak bevlogen mensen. Ze kunnen veel kennis overdragen aan jonge ambtenaren. Vers van de opleiding heb je namelijk geen idee hoe een gemeentelijke organisatie werkt. Vooral ook de verhalen over raadsleden of wethouders die niet gehinderd worden door enige kennis. Daar kun je als ambtenaar veel last van hebben in je dagelijkse werk. Het is fijn om dat van een ervaren collega te horen. Het levert ook grappige verhalen op, hilarisch soms!

Zelf ben ik van mening dat we niet zonder overheid kunnen en dat er goedopgeleide en juist meer inhoudelijk deskundige medewerkers nodig zijn. Of het nu Rijk, provincie of gemeente is. Dat betekent investeren in kennis, doorgroeimogelijkheden en een goed salaris. De gemeente bijvoorbeeld moet weer een aantrekkelijke werkgever worden. Dat is voor de lange termijn nodig om nieuwe en kundige ambtenaren aan te trekken. Ambtenaren om besluiten voor te bereiden en vooral om onwetende politici te adviseren die komen en gaan!

Strenge instructieregels provincie, wat te doen?

Herken je dit? Je leest de presentatie-sheets van de provincie door en je denkt: ‘Wow, er kan helemaal niets meer’, of ‘onwerkbaar voor de gemeente’.

De provincie Gelderland maakt het wel erg bont met instructieregels over natuur en landschap. Als je de instructieregels in hoofdstuk 5 leest sla je steil achterover. Moet nu elk project landschappelijk worden ingepast? Dat kan toch niet waar zijn?

In de Omgevingswet staat dat een provinciale instructieregel een bindende regel is voor bestuursorganen voor de inhoud van besluiten. Ze kunnen gaan over de onderbouwing, maar ook over de inhoud van het nieuwe omgevingsplan. Strenge instructieregels worden vaak afgewisseld met vage of boterzachte instructieregels. Hoe ga je hier als gemeente mee om?

Onze ervaring tot dusverre is: ‘de soep wordt niet zo heet gegeten als die wordt opgediend‘. Bij de meeste provincies hebben ze vaak de oude regels uit de omgevingsverordeningen omgezet in instructieregels voor het nieuwe omgevingsplan. Ze weten vaak zelf ook niet wat de impact is voor de gemeente. Is dat erg? Nee. Iedereen moet leren werken met het nieuwe omgevingsplan, ook de provincie. Volg dus niet klakkeloos de instructieregels, maar organiseer een praktijksessie met de provincie.

Zelf hebben we vorig jaar met de gemeente Steenwijkerland een praktische sessie georganiseerd met de provincie Overijssel aan tafel. Het was heel leerzaam voor ons allemaal. In deze sessie – bij ons STAP 3 – hebben we samen de instructieregels doorgenomen en platgeslagen. We hebben direct aan hen gevraagd hoe we de vooral de strenge instructieregels voor het nieuwe omgevingsplan moesten omzetten of vertalen. We hebben dit gedaan aan de hand van een klein gebied in de gemeente. Het werd zo heel concreet.

Na afloop waren we erg opgelucht: veel artikelen uit de instructieregels hoef je helemaal niet in het nieuwe omgevingsplan op te nemen of te vertalen.

Leermoment? Niet mopperen op de provincie, maar organiseer een praktische sessie met ze. Het is voor beide kanten leerzaam.

Wil je zelf ook zo’n sessie meemaken? Doe dan mee met de training ‘Zelfstandig werken aan het nieuwe omgevingsplan‘. Onder begeleiding van een ervaren omgevingsjurist of planoloog met ruime gemeentelijke werkervaring, leer je in 10 oefensessies zelf het omgevingsplan te wijzigen en om te gaan met alle instructieregels. Download alvast de brochure voor een inkijkje.

Meer weten? Bel of mail. We vertellen je graag meer.

(strenge instructieregels provincie)