Regie omgevingsplan moet naar gemeente!
De afgelopen 13 jaar is er de gewoonte ontstaan bij gemeenten dat vrijwel alles op het gebied van ruimtelijke planvorming wordt uitbesteed aan stedenbouwkundige bureaus en adviesbureaus. Ik zie dat al enige tijd met lede ogen aan. De ambtenaar ruimtelijke ordening (RO-medewerker) is verworden tot een doorgeefluik tussen aanvrager, adviesbureau en omgevingsdienst. Dat is heel vreemd want de meeste RO-medewerkers bij gemeenten zijn hoog opgeleid (HBO en WO). Ze kunnen veel meer dan planologische procedures begeleiden of mails doorsturen. Veel kennis blijft op deze manier onbenut en wordt ook niet gestimuleerd.
Een organisatie die alles uitbesteed is hol van binnen. Er is amper nog kennis aanwezig. Getalenteerde hoogopgeleide medewerkers raken op den duur gefrustreerd en vertrekken na een paar jaar. Het is ook niet aantrekkelijk om bij zo’n organisatie te werken. Daarnaast is het ook maatschappelijk onverantwoord. Het is de taak van een gemeente lijnen uit te zetten op het gebied van de ruimtelijke ordening in de gemeente en besluiten te nemen, zoals het verlenen óf weigeren van vergunningen.
Voorbereiding van besluiten is de grootste oorzaak van vertraging van bouwprojecten – Met alle uitdagingen waar we nu mee te maken hebben, zoals huizentekort, klimaatverandering en energietransitie, heeft Nederland gemeenten nodig met krachtige en kundige medewerkers. Medewerkers die in staat zijn besluiten goed voor te bereiden voor het college en de raad, zoals voor vergunningen en plannen. De voorbereiding van besluitvorming moet sneller. Initiatiefnemers van plannen moeten sneller weten waar ze aan toe zijn: meewerken, bijstellen of weigeren. Dat gaat niet zonder ervaring en kennis van zaken van RO-ambtenaren. Vooral de voorbereiding van planologische procedures duurt nu eindeloos lang. De hete aardappel wordt vaak doorgeschoven: geen beslissing durven nemen door een groot gebrek aan kennis, de Omgevingsdienst schopt de bal weer terug naar de gemeente, en een gebrek aan moed om ook eens in een vroeg stadium NEE te zeggen tegen een project. De markt heeft behoefte aan duidelijkheid.
Het is maatschappelijk onverantwoord om vrijwel alles op het gebied van de ruimtelijke inrichting van een gemeente uit te besteden aan marktpartijen. Het nog meer verkorten van procedures is geen oplossing, wel het opleiden van eigen medewerkers, ervaring laten opdoen van denkwerk en meer inhoudelijk werk zelf doen. Het is te belangrijk om dat geheel aan de markt over te laten.
Gemeente roept vanaf de zijlijn en doet zelf niet mee. De RO-medewerker bij een gemeente, zoals omgevingsjuristen, planologen en beleidsmedewerkers, staan nu veel te vaak aan de zijkant van het voetbalveld en doen zelf niet mee. Ze beoordelen met weinig kennis plannen van marktpartijen. Dit tot grote ergernis van veel ontwikkelaars en andere initiatiefnemers van bouwplannen. Er wordt vanaf de zijlijn geroepen dat het voetbalspel beter moet en er is vaak veel kritiek op de voetballers. Roepen vanaf de zijlijn is echter gemakkelijker dan zelf in het veld staan. Dat geldt ook voor ruimtelijke plannen maken en het opstellen van visies. De RO-ambtenaar moet zelf weer plannen gaan maken en nadenken over regie en inhoud.
Mag er dan niets meer uitbesteed worden? Natuurlijk wel, maar het moet wel aanzienlijk verminderd worden. Het evenwicht is nu helemaal zoek, dat moet terug. Een sterke gemeente is nodig naast dominante marktpartijen. Geen zwakke gemeente zonder kennis in huis.
De Omgevingswet is dé kans om de regie weer terug te nemen voor de gemeente. Het omgevingsplan is nieuw voor iedereen, ook voor adviesbureaus en stedenbouwkundige bureaus. Dat betekent dat iedereen met dezelfde kennis begint aan het avontuur dat omgevingsplan heet. Een omgevingsplan maken begint bij de basis: je moet uitproberen, software leren kennen, lezen, testen en fouten durven maken. Het is jammer dat RO-ambtenaren dat niet meer durven. Ze zijn gewend geraakt aan het uitbesteden en denken dat ze het zelf niet kunnen. De Pavlov-reactie bij de gemeente bij alles wat nieuw is en moeilijk: ‘dit gaan we uitbesteden’. ‘Ik heb hier geen tijd voor’. Er zit veel angst en onzekerheid achter deze smoezen.
De Omgevingswet is een grote reis, van vallen en opstaan. Donkere steegjes inlopen, een omweg maken en weer vorderingen maken. Voor ons bedrijf was een grote les: met weerstand omgaan, van collega’s die alles bij het oude willen laten, excel-denken loslaten, bestemmingsplan-denken verlaten en fouten durven maken. Ook de angst om als deskundige te falen. Je werkt immers al meer dan 20 jaar in dit vakgebied. Door iets nieuws te leren wordt je werk weer een stuk interessanter en leuker. Je zult alleen wel kennis moeten op doen. Het gaat niet vanzelf! Ga dus beginnen.
Hoe? Doe mee met de praktische cursus ‘In 6 stappen naar een nieuw omgevingsplan!‘. Speciaal voor RO-medewerkers van gemeenten. Meer lezen of neem contact op. We vertellen je graag meer.
