gemeente

Minder ambtenaren? Graag meer ambtenaren!

Afgelopen week zag ik weer de krantenkoppen voorbij komen: ‘Overheid moet kleiner: minder ambtenaren‘ of ‘Bezuiniging ambtenarenapparaat‘. Het is bij vrijwel elke kabinetsformatie hetzelfde liedje. Waarom eigenlijk? Wat is het doel van minder ambtenaren?

Wie wel eens bij een gemeentelijke afdeling Ruimtelijke ordening komt, weet dat er juist een tekort is aan menskracht. Er ligt veel werk op de plank dat moet worden gedaan door veel te weinig medewerkers. Veel aanvragen en conceptverzoeken liggen te wachten vanwege onvoldoende capaciteit. Om nog maar niet te spreken over de opbouw van het nieuwe omgevingsplan.

Toegegeven, het imago van de ambtenaar is niet erg positief. Vooral bij ondernemers en projectontwikkelaars heerst het hardnekkige beeld dat ambtenaren allerlei nieuwe regels verzinnen, de boel vooral tegenhouden of bewust vertragen. Deze framing leidt een eigen leven waar politici mee aan de haal gaan. Het klinkt stoer om dat eens aan te pakken.

Zelf heb ik veel geleerd van ambtenaren die al langdurig bij een gemeente werkten. Zo’n ambtenaar die elke stoeptegel van de gemeente kent, een wandelende encyclopedie. Vaak bevlogen mensen. Ze kunnen veel kennis overdragen aan jonge ambtenaren. Vers van de opleiding heb je namelijk geen idee hoe een gemeentelijke organisatie werkt. Vooral ook de verhalen over raadsleden of wethouders die niet gehinderd worden door enige kennis. Daar kun je als ambtenaar veel last van hebben in je dagelijkse werk. Het is fijn om dat van een ervaren collega te horen. Het levert ook grappige verhalen op, hilarisch soms!

Zelf ben ik van mening dat we niet zonder overheid kunnen en dat er goedopgeleide en juist meer inhoudelijk deskundige medewerkers nodig zijn. Of het nu Rijk, provincie of gemeente is. Dat betekent investeren in kennis, doorgroeimogelijkheden en een goed salaris. De gemeente bijvoorbeeld moet weer een aantrekkelijke werkgever worden. Dat is voor de lange termijn nodig om nieuwe en kundige ambtenaren aan te trekken. Ambtenaren om besluiten voor te bereiden en vooral om onwetende politici te adviseren die komen en gaan!

Gemeenten liggen aan infuus van stedenbouwkundige bureaus

Op het gebied van plannen maken, zoals bestemmingsplannen en visies, zijn veel gemeenten bijna 100% afhankelijk van stedenbouwkundige bureaus. Dit geldt ook voor de opbouw van het nieuwe omgevingsplan. Dit is vooral bij gemeenten onder de 100.000 inwoners het geval. Dat is een groot deel van de gemeenten in Nederland. Stedenbouwkundige bureaus bepalen in feite de ruimtelijke inrichting en de plannen in Nederland, niet de gemeente.

Is dat erg? Ja, ik vind van wel. Bij afdelingen Ruimtelijke ordening werken meestal hoogopgeleide medewerkers. De meesten hebben een HBO of WO-opleiding voltooid, zijn planoloog, beleidsmedewerker RO of jurist. Die zijn een groot deel van hun uren kwijt aan het controleren van andermans werk, zoals plannen of adviezen van stedenbouwkundige bureaus of andere adviesbureaus. Dat controleren, heen-en-weer-mailen, en wéér controleren, kost heel veel tijd. Tijd die een medewerker bij de gemeente zelf ook aan plan kan besteden. De meeste medewerkers werken onder hun niveau.

Al dat uitbesteden is zo’n 13 jaar geleden begonnen, bij de kabinetten Rutte. De marktwerking deed zijn intrede bij gemeenten, maar ook bij tal van andere overheidsorganisaties. Ik heb het zelf meegemaakt, ik heb bij meer dan 30 gemeenten op RO-afdelingen gewerkt. Alles moest flex en overgelaten worden aan de markt. Wat ik ervan geleerd heb: teveel inhuur is niet goed, en ook niet te lang. Ja, bij een piek of specifieke kennis, maar niet bij de core-business van de gemeente: ruimtelijke ordening, plannen en visies maken. Bij veel gemeenten is door al het uitbesteden veel kennis verdwenen. Ze zijn hol van binnen.

Deze tijd vraagt een andere gemeente. Sterke gemeenten, met medewerkers die zelf weer nadenken over de ruimtelijke indeling, aantallen woningen, klimaat, het omgevingsplan, enz. Gemeenten die regie voeren, de lijnen uitzetten en niet alles maar slap uitbesteden. Dat kan echt niet meer.

Mag er dan niets meer uitbesteed worden? Natuurlijk wel, maar het evenwicht is nu helemaal zoek. De vicieuze cirkel moet nu doorbroken worden. Terug naar evenwicht, trek het infuus eruit. Het nieuwe omgevingsplan is een mooie start om te beginnen om weer zelfvoorzienend te worden. Een nieuw omgevingsplan opbouwen begint met kleine stappen, zelf ervaren en nadenken. ‘Geen tijd’ is geen excuus: met 3 uurtjes per week kom je al een heel eind. Niet door alles lui uit te besteden. Het begint met opleiding en investeren in kwalitatief goede ambtenaren. Zo wordt de gemeente ook weer een aantrekkelijke werkgever voor jonge mensen.

Want zeg nou zelf, heb jij 4 jaar gestudeerd om andermans werk te controleren? Nee toch?!

Weet je niet waar te beginnen met het nieuwe omgevingsplan?  Doe dan mee met de trainingen ‘Zelfstandig werken aan het nieuwe omgevingsplan’.

Het is speciaal ontwikkeld voor RO-ers zoals jij. Het is een praktisch traject dat je werkdruk vermindert. Lees meer.

Gemeenten besteden veel te veel uit. De afgelopen 13 jaar is de gewoonte ontstaan bij afdelingen ruimtelijke ordening om vrijwel alles op het gebied van ruimtelijke planvorming uit te besteden aan stedenbouwkundige bureaus.

De gemiddelde RO-medewerker bij een gemeente is verworden tot een doorgeefluik tussen aanvrager, adviesbureau en omgevingsdienst. De RO-ambtenaar staat aan de zijkant van het voetbalveld en doet zelf niet actief mee. Zo jammer!

Dat is eigenlijk heel vreemd. De meeste medewerkers op die afdelingen bij de gemeente zijn hoog opgeleid (HBO of WO). Zeg nou zelf: je kunt toch veel meer dan planologische procedures begeleiden, andermans werk controleren of mails doorsturen naar de omgevingsdienst? Heel gek dat het zo gaat, want veel kennis blijft zo onbenut en wordt ook niet echt gestimuleerd. Dat kan echt anders!

Waarom bij het omgevingsplan?

• het omgevingsplan is voor iedereen nieuw, ook voor bureaus. Iedereen begint min of meer opnieuw
• taak van de gemeente: het vaststellen van een omgevingsplan is een gemeentelijke taak, daar hoort ook inhoudelijke kennis bij
• Regie terug in planvorming: de gemeente moet de lijnen uitzetten bij planvorming, niet de marktpartijen.
• Inhalen van achterstand: zonder praktische oefeningen met het omgevingsplan, doe je geen praktische kennis op. Ga er dus mee werken.
• Doorbreken van vicieuze cirkel: het opbouwen van een nieuw omgevingsplan kost tijd. Door er nu mee te beginnen, doe je kennis op en bouw je gestaag aan het nieuwe omgevingsplan.
• Het is leuk om nieuwe kennis op te doen!

Hoe begin je?

Om een goed begin te maken, helpen wij je graag op weg. Doe mee met de cursus ‘In 6 stappen naar een nieuw omgevingsplan!‘. In 10 praktische sessies bouw je samen met je collega’s aan het nieuwe omgevingsplan. Meer lezen.
Eerst uitproberen? Doe mee met een proefles.

Regie omgevingsplan moet naar gemeente!

De afgelopen 13 jaar is er de gewoonte ontstaan bij gemeenten dat vrijwel alles op het gebied van ruimtelijke planvorming wordt uitbesteed aan stedenbouwkundige bureaus en adviesbureaus. Ik zie dat al enige tijd met lede ogen aan. De ambtenaar ruimtelijke ordening (RO-medewerker) is verworden tot een doorgeefluik tussen aanvrager, adviesbureau en omgevingsdienst. Dat is heel vreemd want de meeste RO-medewerkers bij gemeenten zijn hoog opgeleid (HBO en WO). Ze kunnen veel meer dan planologische procedures begeleiden of mails doorsturen. Veel kennis blijft op deze manier onbenut en wordt ook niet gestimuleerd.

Een organisatie die alles uitbesteed is hol van binnen. Er is amper nog kennis aanwezig. Getalenteerde hoogopgeleide medewerkers raken op den duur gefrustreerd en vertrekken na een paar jaar. Het is ook niet aantrekkelijk om bij zo’n organisatie te werken. Daarnaast is het ook maatschappelijk onverantwoord. Het is de taak van een gemeente lijnen uit te zetten op het gebied van de ruimtelijke ordening in de gemeente en besluiten te nemen, zoals het verlenen óf weigeren van vergunningen.

Voorbereiding van besluiten is de grootste oorzaak van vertraging van bouwprojecten – Met alle uitdagingen waar we nu mee te maken hebben, zoals huizentekort, klimaatverandering en energietransitie, heeft Nederland gemeenten nodig met krachtige en kundige medewerkers. Medewerkers die in staat zijn besluiten goed voor te bereiden voor het college en de raad, zoals voor vergunningen en plannen. De voorbereiding van besluitvorming moet sneller. Initiatiefnemers van plannen moeten sneller weten waar ze aan toe zijn: meewerken, bijstellen of weigeren. Dat gaat niet zonder ervaring en kennis van zaken van RO-ambtenaren. Vooral de voorbereiding van planologische procedures duurt nu eindeloos lang. De hete aardappel wordt vaak doorgeschoven: geen beslissing durven nemen door een groot gebrek aan kennis, de Omgevingsdienst schopt de bal weer terug naar de gemeente, en een gebrek aan moed om ook eens in een vroeg stadium NEE te zeggen tegen een project. De markt heeft behoefte aan duidelijkheid.

Het is maatschappelijk onverantwoord om vrijwel alles op het gebied van de ruimtelijke inrichting van een gemeente uit te besteden aan marktpartijen. Het nog meer verkorten van procedures is geen oplossing, wel het opleiden van eigen medewerkers, ervaring laten opdoen van denkwerk en meer inhoudelijk werk zelf doen. Het is te belangrijk om dat geheel aan de markt over te laten.

Gemeente roept vanaf de zijlijn en doet zelf niet mee. De RO-medewerker bij een gemeente, zoals omgevingsjuristen, planologen en beleidsmedewerkers, staan nu veel te vaak aan de zijkant van het voetbalveld en doen zelf niet mee. Ze beoordelen met weinig kennis plannen van marktpartijen. Dit tot grote ergernis van veel ontwikkelaars en andere initiatiefnemers van bouwplannen. Er wordt vanaf de zijlijn geroepen dat het voetbalspel beter moet en er is vaak veel kritiek op de voetballers. Roepen vanaf de zijlijn is echter gemakkelijker dan zelf in het veld staan. Dat geldt ook voor ruimtelijke plannen maken en het opstellen van visies. De RO-ambtenaar moet zelf weer plannen gaan maken en nadenken over regie en inhoud.

Mag er dan niets meer uitbesteed worden? Natuurlijk wel, maar het moet wel aanzienlijk verminderd worden. Het evenwicht is nu helemaal zoek, dat moet terug. Een sterke gemeente is nodig naast dominante marktpartijen. Geen zwakke gemeente zonder kennis in huis.

De Omgevingswet is dé kans om de regie weer terug te nemen voor de gemeente. Het omgevingsplan is nieuw voor iedereen, ook voor adviesbureaus en stedenbouwkundige bureaus. Dat betekent dat iedereen met dezelfde kennis begint aan het avontuur dat omgevingsplan heet. Een omgevingsplan maken begint bij de basis: je moet uitproberen, software leren kennen, lezen, testen en fouten durven maken. Het is jammer dat RO-ambtenaren dat niet meer durven. Ze zijn gewend geraakt aan het uitbesteden en denken dat ze het zelf niet kunnen. De Pavlov-reactie bij de gemeente bij alles wat nieuw is en moeilijk: ‘dit gaan we uitbesteden’. ‘Ik heb hier geen tijd voor’. Er zit veel angst en onzekerheid achter deze smoezen.

De Omgevingswet is een grote reis, van vallen en opstaan. Donkere steegjes inlopen, een omweg maken en weer vorderingen maken. Voor ons bedrijf was een grote les: met weerstand omgaan, van collega’s die alles bij het oude willen laten, excel-denken loslaten, bestemmingsplan-denken verlaten en fouten durven maken. Ook de angst om als deskundige te falen. Je werkt immers al meer dan 20 jaar in dit vakgebied. Door iets nieuws te leren wordt je werk weer een stuk interessanter en leuker. Je zult alleen wel kennis moeten op doen. Het gaat niet vanzelf! Ga dus beginnen.

Hoe? Doe mee met de praktische cursus ‘In 6 stappen naar een nieuw omgevingsplan!‘. Speciaal voor RO-medewerkers van gemeenten. Meer lezen of neem contact op. We vertellen je graag meer.