omgevingswet

Beleidsneutraal omgevingsplan bestaat niet.

Wat roept het woord ‘beleidsneutraal’ bij je op? Ambitie? ‘Ik heb er zin in’? Niet echt. In de gemeentewereld zijn ze dol op beleidsneutraal. Het klinkt lekker veilig en voorzichtig. Niet te veel werk. ‘We willen een beleidsneutraal omgevingsplan’. Wie heeft dit bedacht?

De eerste vraag die je moet stellen: wat is een beleidsneutraal omgevingsplan? Die vraag beantwoorden is al heel lastig. De Omgevingswet is namelijk fundamenteel anders dan je tot dusverre gewend bent. Bestaande regels of beleid kun je niet 1-op-1 overnemen. De Omgevingswet is een heel groot ICT-project. Het juridische gedeelte speelt een veel kleinere rol. Ja, ook ik als omgevingsjurist moest daar erg aan wennen in het begin. Ook ik voelde weerstand.

Om de essentie te begrijpen is het heel erg belangrijk dat de gemeente niet het hele nieuwe omgevingsplan gaat uitbesteden. Denk na over de opzet van het casco. Je hoeft niet alles zelf te doen, maar doe wel actief mee! Waarom? Je werk wordt veel leuker en de gemeente wordt minder afhankelijk van externe bureaus. Dat laatste is heel erg belangrijk. Hulptroepen inschakelen is prima, maar niet totale afhankelijkheid zoals nu het geval is.

Grote schoonmaak nodig

Bij het maken van het nieuwe deel van het omgevingsplan kun je het beste een grote schoonmaak in bestaande regels en beleid houden. Toegegeven, als je dit zegt tegen je collega’s krijg je te maken met weerstand. Veel weerstand. Je collega’s gaan met de hakken in het zand. Het ligt niet aan jou, het is heel menselijk om zo te reageren. Mensen houden niet van verandering, het voelt ongemakkelijk. Het kost tijd.

Belangrijk voor de start: begin klein

De 1e stap in de schoonmaak die wij maakten bij de gemeente waar wij begonnen 2 jaar geleden, waren de geldende verordeningen. Hoeveel geldende verordeningen zijn er eigenlijk bij de gemeente? Je zult verbaasd zijn hoeveel. Zet ze eens onder elkaar op een A4-tje. Stuk of 80?

Vervolgens ga je daar met een stofkam door. Hoeveel verordeningen hebben qua inhoud een link met de fysieke leefomgeving? Doe dit grofmazig en streef geen perfectie na. Verfijnen komt later. Dit levert een nieuw lijstje op. Betrek bij de toets aan de link met de fysieke leefomgeving artikel 1.2 Omgevingswet. Bevat de verordening onderwerpen die in dit artikel staan? Ja, zet de verordening op het lijstje. Er kunnen artikelen in zitten die je wil gebruiken voor het nieuwe omgevingsplan.

En voor de juristen (lees: perfectionisten) onder ons: nee, dit lijstje is nog niet compleet en perfect. Er vindt nog een volgende ronde plaats waar je ook toetst aan artikel 2.1 Omgevingsbesluit. Belangrijk voor de start: begin klein en voer deze simpele toets eens uit. Het klinkt misschien ongeloofwaardig, maar met deze simpele stap begint de Omgevingswet voor je te leven en zet je een eerste belangrijke stap!

Nog niet begonnen met het nieuwe omgevingsplan? Wacht je weer op uitstel? 

Vanaf 1 januari 2024 moet elke gemeente het tijdelijke omgevingsplan kunnen wijzigen met nieuwe regels. Nieuwe regels die moeten voldoen aan de eisen van de Omgevingswet en de achterliggende techniek. Met een modulair casco-omgevingsplan op maat maakt elke gemeente een goede start. Wat kun je verwachten:

• een casco-omgevingsplan op maat 
• afgeleverd in gemeentelijke software
• modulair: het kan verder uitgebouwd worden
• inclusief integratie van milieuregels uit Bkl en selectie uit Bruidsschat
• 4 maanden begeleiding door ons team

Meer lezen of neem contact op. 

Participatie met formulier voldoende?

Veel gemeenten worstelen met participatie dat met de Omgevingswet min of meer verplicht wordt. Hoe richt je dit nu goed in? Aan welke eisen moet worden voldaan? Welke eisen stel je aan de inzet van de initiatiefnemer? Het is lastige materie, omdat het nooit voldoende zal zijn. Je kunt als gemeente immers niet iedereen tevreden stellen. Dit geldt ook voor een projectontwikkelaar. Uitgangspunt moet denk ik wel zijn dat er goed gekeken wordt naar de impact van een project op de omgeving. Je kunt dan denken aan de ruimtelijke gevolgen, gevolgen voor gezondheid van mensen en voor het milieu. Hoe groter de gevolgen of risico’s, hoe meer je aan participatie moet doen.

Hoe richt je het vervolgens praktisch in? Er zijn gemeenten die voor grote projecten gebruik maken van apps en digitale formulieren. Bij grote aantallen kan dit erg handig zijn. Bedenk wel dat het slechts een hulpmiddel is. Een nadeel hiervan is het gebrek aan persoonlijk contact. Het effect van persoonlijk contact met bewoners onder genot van een kopje koffie moet niet worden onderschat. Dat is een investering. Dus niet afstandelijk als gemeente of projectontwikkelaar achter een tafel zitten en ‘het volk’ toespreken, maar tussen mensen gaan staan op een inloopmiddag en met elkaar praten over het project en de bezwaren die zij naar voren brengen. Dat vergt moed, want mensen kunnen erg boos en gefrustreerd reageren. Alleen al luisteren wordt erg gewaardeerd. Het probleem van deze tijd is dat er niet meer echt geluisterd wordt. Er is in het algemeen een gebrek aan aandacht voor elkaar. Dat kan niet opgelost worden met apps of andere technologie. Dit zijn slechts hulpmiddelen.

Neem bezwaren van mensen serieus en speel geen spelletjes en voer geen toneelstukje op. Dat voelen mensen feilloos aan. Organiseer dus ook geen kinderachtig bordspel of iets dergelijks. Medewerkers van afdelingen Communicatie van gemeenten hebben daar een handje van. Zij betuttelen mensen vaak, ook het gebruik van zogenaamde ‘Jip en Janneke Taal’ is weerzinwekkend. Leg uit, maar geef ook aan dat het lastig of moeilijk is. Akoestische onderzoeken bijvoorbeeld zijn niet eenvoudig. Mensen zijn niet gek. Ga met elkaar in gesprek en steek daar tijd in. Het kost tijd ja, maar het levert vaak heel veel op.

In een uitspraak van de Afdeling van 10 augustus 2022 komt de ‘zorgvuldige dialoog’ aan de orde. Volgens appellanten heeft de initiatiefnemer van het plan geen gebruik gemaakt van de formulieren ‘zorgvuldige dialoog’. Volgens deze gemeente is het voldoende bij een project dat initiatiefnemers gebruik maken van het formulier ‘zorgvuldige dialoog’ om hiermee omwonenden op de hoogte te stellen van het project. De Afdeling is het hier mee eens.

Instorten tribunedak AZ leidt tot meer regels in Bbl

Waarom schieten mensen altijd in een reflex van meer regels als er incidenten gebeuren? Met name politici hebben de neiging om te roepen dat er na een ongeluk regels moeten komen om het ongeluk in de toekomst te voorkomen. Dit verschijnsel heet de Risico-regelreflex. Het overreageren op risico’s aldus het Rijk.

Vooral in de huidige tijd waarin we leven lijkt het alsof toeval, geluk of domme pech niet meer bestaan. We hebben de illusie alles in de hand te hebben en willen alle risico’s in het leven vermijden. De Corona-crisis heeft toch ons laten zien dat dat een illusie is. Virussen houden zich nu eenmaal niet aan een stappenplan.

Roep om deregulering – Aan de ene kant is er vanuit de politiek de roep om deregulering en aan de andere kant de roep om meer regels vanwege incidenten. Het is een vicieuze cirkel. In dit geval wordt er gereageerd op het incident met het dak van het AZ-stadion in Alkmaar van enige jaren terug. Er worden in het voorstel tot wijziging van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) artikelen toegevoegd. In het Bbl wordt de plicht opgenomen een periodieke beoordeling te doen van de constructieve veiligheid van gebouwen. Het gaat hier over concertzalen, stadions, evenementenhallen, etc. Zeg maar de gebouwen waar grote aantallen mensen kunnen verblijven.

Als je het voorstel leest kun je er eigenlijk niet op tegen zijn. Gezien de bewegingen tot deregulering van het Rijk van de afgelopen jaren, om bijvoorbeeld de technische beoordeling van bouwwerken en de verantwoordelijkheid bij marktpartijen neer te leggen, is dit echter een vreemde move. Dit soort gedraai is met name voor de gemeentelijke praktijk heel lastig. De bezetting van afdelingen is al een uitdaging, laat staan voor technici. Wie gaat dit stuk wetgeving controleren?

(instorten tribunedak)

Zijn die omgevingswaarden nu echt nodig in het omgevingsplan? Een vraag die we regelmatig horen. Dat een gemeente omgevingswaarden wil opnemen in het omgevingsplan staat goed en ambitieus. Maar wat is het eigenlijk? Kunnen ze ook uitgevoerd worden in de praktijk? Oftewel de juridische werkelijkheid versus de praktische realiteit bij de gemeente.

Genoeg personeel voor omgevingswaarden?

Wat heeft personeelsbezetting met omgevingswaarden te maken? Omgevingswaarden zijn bedoeld om ‘een veilige en gezonde fysieke leefomgeving’ in stand te houden of te bereiken. In de gemeentelijke omgevingsvisie kan in beleid worden aangegeven hoe de gemeente dit per onderwerp wil bereiken.

Niet verplicht, behalve… Een gemeente is niet verplicht om omgevingswaarden op te nemen in het omgevingsplan. Behalve de omgevingswaarden voor geluidproductie industrieterreinen (grote lawaaimakers). Die zijn wel verplicht. Ook zijn er vanuit het Rijk of provincie verplichte omgevingswaarden die door moeten werken in het omgevingsplan. Daar gaat dit niet over. Hier hebben we het over omgevingswaarden die de gemeente zelf belangrijk vindt.

De omgevingsvisie als 1000-dingen-doekje – Wat we tot dusverre gezien hebben in omgevingsvisies is dat er van alles wordt genoemd: energietransitie, klimaat, gezondheid, biodiversiteit, groen, water, enz. Omdat het hele brede onderwerpen zijn kan de gemeente ze noemen zonder dat het nog al te veel gevolgen heeft. In politiek opzicht staat het ook krachtig en ambitieus. Wie is er nu tegen een veilige en gezonde fysieke leefomgeving? Niemand. Vraag je alleen als RO-medewerker wel af hoe de gemeente dit wil bereiken. Maak het dus klein en sla het per onderwerp plat voor het omgevingsplan.

Een omgevingswaarde opnemen in het omgevingsplan over toegestane lichtwaarden of geur in een bepaald gebied is niet zo moeilijk. Het is wel ingewikkeld om het behapbaar te houden. Met name omdat regels straks in het DSO ‘verdwijnen’ zijn we ons visueel veel minder bewust van de hoeveelheid regels die in het omgevingsplan terecht komen. Dat geldt niet alleen voor omgevingswaarden, maar ook voor andere regels.

Ai, een monitoringsplicht! – Bij het opnemen van omgevingswaarden in het omgevingsplan geldt een monitoringsplicht. Dat betekent – even praktisch – dat de gemeente voldoende mensen in huis moet hebben om de gestelde omgevingswaarden bij te houden, te controleren én te beoordelen. Als namelijk blijkt dat niet aan de gestelde omgevingswaarde wordt voldaan, dan moet de gemeente een programma opstellen. Dat programma moet er vervolgens toe leiden dat wel aan de omgevingswaarde wordt voldaan. Als gemeente haal je dus extra werk in huis met omgevingswaarden.

Personele onderbezetting triviaal? Personele onderbezetting bij gemeenten is niet iets kortdurends, hou er dus rekening mee bij het maken van een omgevingsplan. Aan ‘loze regels’ in het omgevingsplan heeft de gemeente niets. Neem dus niet ‘zo maar’ omgevingswaarden op. Hou er ook rekening mee bij de ambities in de omgevingsvisie. De gemeente kan veel beter een focus leggen op een vooraf bepaalde ambitie in plaats van alles te willen en te noemen. Keuzes maken is voor lokale politici al moeilijk genoeg!

Relevante artikelen: artikel 2.9, 2.10, 2.11, 2.11a, 2.13, 2.15 en 20.1 Omgevingswet.

Bespaar tijd met een start-omgevingsplan

• op maat gesneden start-omgevingsplan in software
• je bespaart veel tijd: alle lees- en snoeiwerk in 1000-den pagina’s wetten, regels en beleid zijn door ons gedaan
• volledige integratie van milieuregels
• toekomstproof: de basis kan verder uitgebouwd worden door de gemeente of een stedenbouwkundig bureau
• kennisinvestering voor RO-medewerkers, zoals juristen en planologen
• vaste prijs, geen meerwerk
• via ons platform 24/7 toegang tot behapbare informatie, modules en achtergrond

Bel 010 – 307 2273 voor meer informatie of mail.