omgevingswet

Omgevingswet, meer een IT-project dan wetgeving. Vragende gezichten kijken me aan. Hoezo, geen wetgeving? Het is toch een wet?

Degenen die al enige tijd bezig zijn met het bouwen of ontwerpen van een casco-omgevingsplan voor het nieuwe omgevingsplan, zullen het grotendeels met me eens zijn. Het is een vreemde ervaring. In het begin keek ik er vooral naar met een juridische blik. Gaandeweg, vooral toen we met de software gingen werken, werd dat beeld anders.

Het neerzetten van een casco in software heeft heel veel te maken met de architectuur ervan en de koppeling met werkingsgebieden. Wat is de handigste manier? In de meeste casco’s zijn veel activiteiten en functies losgetrokken. Ze kunnen in een apart hoofdstuk zijn opgenomen. Als jurist is het vreemd om zo’n casco te doorgronden. Vooral omdat je bestemmingsplannen gewend bent. Voor de software en de koppelingen kan het juist handig zijn om scheidingen aan te brengen en korte artikelen te gebruiken. Je moet zowel denken aan de juridische structuur en samenhang als ook aan de digitale structuur. Dit zijn twee aparte werelden. De kunst is om die werelden te combineren.

Vergeet de praktijk niet. En kun je de structuur uitleggen? Begrijp je wat er in staat? Is het omgevingsplan goed leesbaar en begrijpelijk voor de gebruiker? Zit er nog juridische samenhang in? Voldoet het ook aan het rechtszekerheidsbeginsel of zit het omgevingsplan boordevol open en vage normen die onduidelijkheid creëren?

Denk eraan dat het in de praktijk nog steeds gaat om het gebruik van gronden of het bouwen van een bouwwerk. Heb ik een vergunning nodig? Moet ik een melding doen voor mijn bedrijf? Het zijn praktische vragen van de gebruiker die het omgevingsplan moet kunnen beantwoorden. Regelanalisten kunnen een omgevingsplan onnodig moeilijk maken en denken niet aan de praktijk. Probeer hier evenwicht in te vinden. Het digitale omgevingsplan moet dienstbaar zijn aan mensen, en niet andersom!

Lees meer in het interview op Omgevingsweb.nl.

Beleidsneutraal omgevingsplan bestaat niet.

Wat roept het woord ‘beleidsneutraal’ bij je op? Ambitie? ‘Ik heb er zin in’? Niet echt. In de gemeentewereld zijn ze dol op beleidsneutraal. Het klinkt lekker veilig en voorzichtig. Niet te veel werk. ‘We willen een beleidsneutraal omgevingsplan’. Wie heeft dit bedacht?

De eerste vraag die je moet stellen: wat is een beleidsneutraal omgevingsplan? Die vraag beantwoorden is al heel lastig. De Omgevingswet is namelijk fundamenteel anders dan je tot dusverre gewend bent. Bestaande regels of beleid kun je niet 1-op-1 overnemen. De Omgevingswet is een heel groot ICT-project. Het juridische gedeelte speelt een veel kleinere rol. Ja, ook ik als omgevingsjurist moest daar erg aan wennen in het begin. Ook ik voelde weerstand.

Om de essentie te begrijpen is het heel erg belangrijk dat de gemeente niet het hele nieuwe omgevingsplan gaat uitbesteden. Denk na over de opzet van het casco. Je hoeft niet alles zelf te doen, maar doe wel actief mee! Waarom? Je werk wordt veel leuker en de gemeente wordt minder afhankelijk van externe bureaus. Dat laatste is heel erg belangrijk. Hulptroepen inschakelen is prima, maar niet totale afhankelijkheid zoals nu het geval is.

Grote schoonmaak nodig

Bij het maken van het nieuwe deel van het omgevingsplan kun je het beste een grote schoonmaak in bestaande regels en beleid houden. Toegegeven, als je dit zegt tegen je collega’s krijg je te maken met weerstand. Veel weerstand. Je collega’s gaan met de hakken in het zand. Het ligt niet aan jou, het is heel menselijk om zo te reageren. Mensen houden niet van verandering, het voelt ongemakkelijk. Het kost tijd.

Belangrijk voor de start: begin klein

De 1e stap in de schoonmaak die wij maakten bij de gemeente waar wij begonnen 2 jaar geleden, waren de geldende verordeningen. Hoeveel geldende verordeningen zijn er eigenlijk bij de gemeente? Je zult verbaasd zijn hoeveel. Zet ze eens onder elkaar op een A4-tje. Stuk of 80?

Vervolgens ga je daar met een stofkam door. Hoeveel verordeningen hebben qua inhoud een link met de fysieke leefomgeving? Doe dit grofmazig en streef geen perfectie na. Verfijnen komt later. Dit levert een nieuw lijstje op. Betrek bij de toets aan de link met de fysieke leefomgeving artikel 1.2 Omgevingswet. Bevat de verordening onderwerpen die in dit artikel staan? Ja, zet de verordening op het lijstje. Er kunnen artikelen in zitten die je wil gebruiken voor het nieuwe omgevingsplan.

En voor de juristen (lees: perfectionisten) onder ons: nee, dit lijstje is nog niet compleet en perfect. Er vindt nog een volgende ronde plaats waar je ook toetst aan artikel 2.1 Omgevingsbesluit. Belangrijk voor de start: begin klein en voer deze simpele toets eens uit. Het klinkt misschien ongeloofwaardig, maar met deze simpele stap begint de Omgevingswet voor je te leven en zet je een eerste belangrijke stap!

Nog niet begonnen met het nieuwe omgevingsplan? Wacht je weer op uitstel? 

Vanaf 1 januari 2024 moet elke gemeente het tijdelijke omgevingsplan kunnen wijzigen met nieuwe regels. Nieuwe regels die moeten voldoen aan de eisen van de Omgevingswet en de achterliggende techniek. Met een modulair casco-omgevingsplan op maat maakt elke gemeente een goede start. Wat kun je verwachten:

• een casco-omgevingsplan op maat 
• afgeleverd in gemeentelijke software
• modulair: het kan verder uitgebouwd worden
• inclusief integratie van milieuregels uit Bkl en selectie uit Bruidsschat
• 4 maanden begeleiding door ons team

Meer lezen of neem contact op. 

Participatie met formulier voldoende?

Veel gemeenten worstelen met participatie dat met de Omgevingswet min of meer verplicht wordt. Hoe richt je dit nu goed in? Aan welke eisen moet worden voldaan? Welke eisen stel je aan de inzet van de initiatiefnemer? Het is lastige materie, omdat het nooit voldoende zal zijn. Je kunt als gemeente immers niet iedereen tevreden stellen. Dit geldt ook voor een projectontwikkelaar. Uitgangspunt moet denk ik wel zijn dat er goed gekeken wordt naar de impact van een project op de omgeving. Je kunt dan denken aan de ruimtelijke gevolgen, gevolgen voor gezondheid van mensen en voor het milieu. Hoe groter de gevolgen of risico’s, hoe meer je aan participatie moet doen.

Hoe richt je het vervolgens praktisch in? Er zijn gemeenten die voor grote projecten gebruik maken van apps en digitale formulieren. Bij grote aantallen kan dit erg handig zijn. Bedenk wel dat het slechts een hulpmiddel is. Een nadeel hiervan is het gebrek aan persoonlijk contact. Het effect van persoonlijk contact met bewoners onder genot van een kopje koffie moet niet worden onderschat. Dat is een investering. Dus niet afstandelijk als gemeente of projectontwikkelaar achter een tafel zitten en ‘het volk’ toespreken, maar tussen mensen gaan staan op een inloopmiddag en met elkaar praten over het project en de bezwaren die zij naar voren brengen. Dat vergt moed, want mensen kunnen erg boos en gefrustreerd reageren. Alleen al luisteren wordt erg gewaardeerd. Het probleem van deze tijd is dat er niet meer echt geluisterd wordt. Er is in het algemeen een gebrek aan aandacht voor elkaar. Dat kan niet opgelost worden met apps of andere technologie. Dit zijn slechts hulpmiddelen.

Neem bezwaren van mensen serieus en speel geen spelletjes en voer geen toneelstukje op. Dat voelen mensen feilloos aan. Organiseer dus ook geen kinderachtig bordspel of iets dergelijks. Medewerkers van afdelingen Communicatie van gemeenten hebben daar een handje van. Zij betuttelen mensen vaak, ook het gebruik van zogenaamde ‘Jip en Janneke Taal’ is weerzinwekkend. Leg uit, maar geef ook aan dat het lastig of moeilijk is. Akoestische onderzoeken bijvoorbeeld zijn niet eenvoudig. Mensen zijn niet gek. Ga met elkaar in gesprek en steek daar tijd in. Het kost tijd ja, maar het levert vaak heel veel op.

In een uitspraak van de Afdeling van 10 augustus 2022 komt de ‘zorgvuldige dialoog’ aan de orde. Volgens appellanten heeft de initiatiefnemer van het plan geen gebruik gemaakt van de formulieren ‘zorgvuldige dialoog’. Volgens deze gemeente is het voldoende bij een project dat initiatiefnemers gebruik maken van het formulier ‘zorgvuldige dialoog’ om hiermee omwonenden op de hoogte te stellen van het project. De Afdeling is het hier mee eens.

Instorten tribunedak AZ leidt tot meer regels in Bbl

Waarom schieten mensen altijd in een reflex van meer regels als er incidenten gebeuren? Met name politici hebben de neiging om te roepen dat er na een ongeluk regels moeten komen om het ongeluk in de toekomst te voorkomen. Dit verschijnsel heet de Risico-regelreflex. Het overreageren op risico’s aldus het Rijk.

Vooral in de huidige tijd waarin we leven lijkt het alsof toeval, geluk of domme pech niet meer bestaan. We hebben de illusie alles in de hand te hebben en willen alle risico’s in het leven vermijden. De Corona-crisis heeft toch ons laten zien dat dat een illusie is. Virussen houden zich nu eenmaal niet aan een stappenplan.

Roep om deregulering – Aan de ene kant is er vanuit de politiek de roep om deregulering en aan de andere kant de roep om meer regels vanwege incidenten. Het is een vicieuze cirkel. In dit geval wordt er gereageerd op het incident met het dak van het AZ-stadion in Alkmaar van enige jaren terug. Er worden in het voorstel tot wijziging van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) artikelen toegevoegd. In het Bbl wordt de plicht opgenomen een periodieke beoordeling te doen van de constructieve veiligheid van gebouwen. Het gaat hier over concertzalen, stadions, evenementenhallen, etc. Zeg maar de gebouwen waar grote aantallen mensen kunnen verblijven.

Als je het voorstel leest kun je er eigenlijk niet op tegen zijn. Gezien de bewegingen tot deregulering van het Rijk van de afgelopen jaren, om bijvoorbeeld de technische beoordeling van bouwwerken en de verantwoordelijkheid bij marktpartijen neer te leggen, is dit echter een vreemde move. Dit soort gedraai is met name voor de gemeentelijke praktijk heel lastig. De bezetting van afdelingen is al een uitdaging, laat staan voor technici. Wie gaat dit stuk wetgeving controleren?

(instorten tribunedak)