Omgevingswet (wetgeving)

Vanuit Curaçao over het omgevingsplan schrijven is een vreemde gewaarwording. Regelen we in Nederland niet te veel? Maken we ons niet veel te druk over de kleinste dingen die ‘mogelijk gaan gebeuren’? Check, check, double check… alles meten. Aan de andere kant zie je op Curaçao wat er gebeurt als de overheid vrijwel niets regelt. Spontane bouwsels en amper openbare ruimte, laat staan onderhoud ervan.

Die tegenstelling relativeert enorm, maar roept ook vragen op. Wat is ook alweer het doel van het omgevingsplan: toch om iets te verbeteren? Wij zien de weg naar het omgevingsplan als een reis en de ervaringen (ook mislukkingen) willen we graag met je delen.

Eerst de juridische basis dan de techniek – Is dit niet old school denken? Een omgevingsplan is in de basis een juridisch instrument, hoe je het ook went of keert. Zonder juridische samenhang kan de praktijk er niet mee uit de voeten, of het nu een handhaver is, een bouwplantoetser of de Raad van State. Het rechtszekerheidsbeginsel bijvoorbeeld is erg belangrijk voor de praktijk. Het basis-uitgangspunt voor een omgevingsplan moet zijn: duidelijkheid geven voor de praktijk:

• Wat is toegelaten op een bepaalde locatie of niet? Wat mag ik daar?
• Wat mag er gebouwd worden? Onder welke voorwaarden?

Dit zijn hele basale vragen, voor mensen die hun huis willen verbouwen, ondernemers die ergens een bedrijf willen beginnen of wie dan ook. Dat verandert niet door de Omgevingswet, of het nu bestemming heet, activiteit of functie.

Zelf een basis-casco voor de gemeente maken is veel werk, maar het is een investering voor de lange termijn die ook voor jou als medewerker bij een gemeente veel oplevert, heel veel. Ook wij lopen soms de mist in, of lopen een donker steegje in. Durf fouten te maken!

Terug naar de basis:

• een omgevingsplan is een juridisch instrument
• digitalisering moet gemak opleveren voor de mens en niet zorgen voor extra werk of complexiteit
• praktisch uitvoerbare regels: de handhaver, bouwplantoetser of Raad van State moeten er ook mee kunnen werken, niet alleen de burger.
• De huidige TPOD’s en Handleidingen van de VNG zijn gemaakt voor aansluiting op het DSO (de techniek) en zijn ontworpen voor het gemak van de burger. Mooi uitgangspunt, maar vergeet niet de praktijk van de gemeente, advocaten of rechters.

Wij vinden: aansluiting op het DSO-LV is heel belangrijk, maar mag niet de juridische basis uitgangspunten ondermijnen. Vrijwel niemand denkt hier aan. Gebruik daarom geen VNG-casco.

Neem niet klakkeloos het VNG-casco over – Een casco moet zorgen voor een goed juridisch basisontwerp. Het is een belangrijke kapstok voor de opbouw van het nieuwe omgevingsplan. Zoals de VNG zelf ook aangeeft is hun casco illustratief. Het is geen blauwdruk. Lees het door, laat je inspireren, maar neem dit niet klakkeloos over. De samenhang in activiteiten in het casco is ver te zoeken. De activiteiten zijn losgeknipt en de samenhang ontbreekt. Samenhang vinden is moeilijk, maar ozo belangrijk voor de praktijk!

Maak als gemeente je eigen start-omgevingsplan

• maak als gemeente je eigen casco (start-omgevingsplan), hulp inschakelen is prima, maar besteed niet alles uit;
• zeg nou eerlijk, het is toch niet leuk om alleen stedenbouwkundige bureaus te controleren en zelf aan de zijkant te staan?
• zelfredzaamheid is voor een gemeente nog belangrijker geworden: je werk wordt hierdoor ook stukken leuker.

In 6 stappen een start-omgevingsplan

Maak een vliegende start met het nieuwe omgevingsplan!

Je herkent dit vast wel…

• je hebt amper tijd voor de Omgevingswet, laat staan voor het omgevingsplan.
• Door het reguliere werk kom je er gewoonweg niet aan toe.
• Er is zoveel informatie beschikbaar, je weet niet waar te beginnen.
• Alles uitbesteden aan een bureau is ook niet alles… hulp bij een goede basis is wel fijn.

Het kan echt anders:

• je bespaart veel tijd, alle voorwerk wordt door ons gedaan.
• Op maat gesneden start-omgevingsplan voor de gemeente, afgeleverd in software.
• Kennisinvestering voor RO-medewerkers, zoals juristen en planologen.
• Via een platform 24/7 toegang tot alle informatie en onderbouwing over de opbouw van het omgevingsplan.

Bel 010 – 307 2273 voor meer informatie of mail.

Rijksoverheid pakt regie terug bij woningbouw – Goed nieuws! De Rijksoverheid neemt eindelijk weer de regie bij een van de basisbehoeften van mensen: een dak boven het hoofd. De laatste jaren is de tendens: decentralisatie en vrijwel alle taken naar de gemeente. De Omgevingswet is hier nog een uitvloeisel van. Terwijl de Omgevingswet nog niet eens in werking is getreden, zien we nu weer terugtrekkende bewegingen. Op zich goed dat er weer regie komt vanuit de Rijksoverheid.

Volgens minister de Jonge is volkshuisvesting één van de prioriteiten van het nieuwe kabinet. In deze kabinetsperiode moeten er volgens de minister 100.000 woningen per jaar worden gebouwd, dus sneller bouwen. Met woorden als ‘sneller, actielijnen, strakker sturen, aanpakken en tempo’ ziet deze boodschap er flitsend en doortastend uit. Wie is daar nu op tegen? Helaas is de praktijk weerbarstiger. Je kunt de formele wettelijke procedures korter maken, maar aan de voorbereiding aan de voorkant bij bouwprojecten wordt het voor gemeenten en initiatiefnemers steeds lastiger. Er worden steeds meer eisen aan participatie gesteld door gemeenten en het wordt uitgebreider. Ook dit klinkt heel goed, mensen meer inspraak geven. Ook hier geldt: hoe kun je daar nu op tegen zijn? Er is niets op tegen, maar goede participatie neemt veel tijd in beslag. En ook kun je niet iedereen tevreden stellen. Het probleem is dat de Rijksoverheid allebei wil: meer participatie en sneller bouwen. Dat is een illusie.

Sneller bouwen kan niet door lawine aan onderzoeksverplichtingen – Daarnaast moeten er heel veel onderzoeken worden gedaan door initiatiefnemers: onderzoeken naar luchtkwaliteit, flora en fauna, geluid, stikstof, archeologie, enz. Dat neemt veel tijd in beslag. Nadat de onderzoeken zijn opgesteld moeten ze worden beoordeeld door omgevingsdiensten. Ook dit kost tijd, ga rustig uit van 6 weken. Vervolgens moeten initiatiefnemers de onderzoeken weer aanpassen vanwege opmerkingen van de omgevingsdienst, ook dit duurt eindeloos. De aangepaste onderzoeken moeten weer terug naar de omgevingsdienst ter beoordeling. Deze kampen ook nog met personeelstekorten waardoor het vaak langer duurt. Nu maar afwachten of ze goed zijn aangepast. Je bent zo 3 tot 6 maanden verder aan beoordeling.

Daarna gaan de formele procedures lopen. Ook hier geldt weer uitgebreide inspraak, mensen kunnen zienswijzen indienen. Als er veel reacties binnenkomen, kost het gemeenteambtenaren veel tijd om deze van een reactie te voorzien. Of onderzoeken moeten worden aangepast, vervolgens weer ter beoordeling naar omgevingsdienst, enz. Vervolgens de raadsvergadering. De meeste raadsvergaderingen zijn 1x per 6 weken, er gaat weer heel veel tijd overheen. Raadsleden die allerlei vragen stellen, ook hier weer mogelijkheden tot inspreken voor burgers. Tegen het raadsbesluit staat vervolgens beroep open bij de Raad van State. Ook dit kost weer heel veel tijd.

Kortom, roep als minister niet zo simpel dat het allemaal sneller moet. Als je dat wil, schaf dan bijvoorbeeld alle inspraak of participatie af of alle onderzoeksverplichtingen. Dan gaat het écht een stuk sneller!

Omdat de Omgevingswet later wordt ingevoerd – op 1 januari 2023 – is ook de Hoofdroute Omgevingswet 2022 aangepast. Volgens de brief van minister de Jonge van 24 februari 2022 ziet dat er in hoofdlijnen als volgt uit:

• Op 1 april 2022 start de stabiliseringsperiode. Vanaf die datum worden er in principe geen nieuwe functionaliteiten meer doorgevoerd in het DSO-LV.
• Vanaf 1 april 2022 wordt de gehele keten intensief getest door alle partijen. Mocht het tegenzitten dan kunnen gemeenten kiezen voor de tijdelijke alternatieve maatregelen (TAM). Die moeten uiteindelijke borgen dat de Omgevingswet op 1 januari 2023 in werking treedt.

Lees meer in de brief en bekijk het schema van 1 april 2022.

Zorg voor juridische samenhang – Voor gemeenten is het belangrijk om een stevig juridisch casco omgevingsplan te maken. Volg dus niet klakkeloos het VNG-casco. Zoals de VNG zelf ook aangeeft is dit casco een hulpmiddel en kan het dienen als inspiratie. Nu er iets meer adempauze is, denk na over een juridisch samenhangend casco. Dat is de basis voor het omgevingsplan voor de gemeente. Het lijken open deuren te zijn, maar de praktijk is anders. De documenten over het omgevingsplan zijn vrijwel allemaal ingestoken vanuit het ICT-oogpunt. De ICT-professionals kijken anders naar een omgevingsplan dan juristen. De juridische wereld mag dan conservatief zijn, maar het is belangrijk dat de ICT ondersteunend is aan het juridische casco en niet andersom. Denk vooral ook aan de mensen die er mee moeten werken!

Feit blijft dat het omgevingsplan een juridisch instrument is waarmee de gemeente in de praktijk moet kunnen werken: gemeente moet kunnen handhaven, het rechtszekerheidsbeginsel is een belangrijk uitgangspunt dat verankerd moet worden in een omgevingsplan. Boterzachte doelen van de Omgevingswet in een omgevingsplan klinken voor de bühne goed, maar zijn in de praktijk niet te handhaven of te realiseren. Het omgevingsplan dient ook antwoorden te kunnen geven op basale vragen van burgers als ‘mag ik daar een woning bouwen, zo ja, hoe hoog?’. Bepalingen in een omgevingsplan dienen verder voldoende concreet te zijn.

Op 1 januari 2023 moet elke gemeente het omgevingsplan kunnen wijzigen. Maak een vliegende start met ons start-omgevingsplan. Bel 010 – 307 2273 voor meer informatie.

Eindelijk wat realisme bij het ministerie van VROM! En wat meer lucht voor gemeenten! De inwerkingtreding van de Omgevingswet schuift door naar 1 januari 2023, volgens een brief van 24 februari 2022. Minister de Jonge heeft het in brieven steeds over ‘een zorgvuldige invoering van de Omgevingswet’. Dat is een rookgordijn voor ‘de boel werkt nog lang niet’. De motorkap van de Omgevingswet – het DSO-LV – is nog lang niet in orde en werkt niet. De Omgevingswet is een groot ICT-project, meer dan een wetgevingstraject.

Ook in de gemeentelijke uitvoeringspraktijk wordt steeds meer gedigitaliseerd. Sinds de virus-uitbraak hebben we te maken met een soort van ‘crash-digitalisering’ die in sneltreinvaart op ons af is gekomen. Dit heeft veel effecten, op werkgelegenheid, de psyche van mensen en ons dagelijkse leven. Het belangrijkste doel moet wel zijn dat digitalisering ondersteunend moet zijn, het leven van mensen gemakkelijker moet maken en geen last mag zijn. De Omgevingswet is een soort van containerschip: is af en toe uit koers, lastig om bij te sturen en komt uiteindelijk op de plek van bestemming. Uiteindelijk weet niemand of 1 januari 2023 genoeg lucht geeft, maar voor nu in elk geval wel.

In een brief aan de Tweede kamer wordt een nieuwe planning aangegeven voor 2022. (inwerkingtreding Omgevingswet)