Omgevingsplanblog

Gebiedsdekkend omgevingsplan

Omdat de kogel van 1 januari 2024 eindelijk door de kerk is, komen er vragen binnen over het aanbesteden van het omgevingsplan. Op zich niet gek, want het zijn taaie en lange trajecten. Samen met het inkoopbureau het traject voorbereiden lijkt dan ook een goed idee.

Vragen die we krijgen: ‘Hoe stellen we de uitvragen op?’, ‘Wat kunnen we eisen?’, of ‘Moeten we de markt consulteren?’ Met een vragenlijst kun je als gemeente proberen meer informatie lost te peuteren bij marktpartijen als je het zelf niet weet. Maar is dat een goed idee?

Besef dat geen enkel advies- of stedenbouwkundig bureau exact weet hoe het werkt of hoe het gaat uitpakken. Het is voor iedereen nieuw, ook voor marktpartijen. Om de kosten daarvan in te schatten is voor een bureau ook lastig. Ga er dus niet zo maar vanuit dat ‘zullie’ het wel zullen weten. Dat is niet zo.

Een omgevingsplan maken voor het buitengebied is een enorme klus. Dat was met een bestemmingsplan ook al zo. Je kunt alleen niet meer vanuit ‘bestemmingsplandenken’ een opdracht formuleren voor een omgevingsplan en dat zo gaan aanbesteden. Dat mislukt geheid.

Een betere opdrachtgever worden

Ik adviseer met klem om eerst zelf eens aan de slag te gaan met een casco en regels. Oefen er eens mee. Je wordt dan een veel betere opdrachtgever voor een stedenbouwkundig bureau. Ik hoor de ‘ja, maar-en’ al opkomen: ‘We hebben onvoldoende capaciteit’. ‘Ik heb er geen tijd voor’.

Met het Programma ‘Binnen 4 maanden een modulair casco-omgevingsplan-op-maat’ kun je je zelf al behoorlijk bijscholen op een eenvoudige manier. Ook als je weinig ervaring hebt. En het levert een mooie basis op voor het latere gebiedsdekkende omgevingsplan.

Begin met een casco-omgevingsplan en ga dit eens spelenderwijs vullen met regels. Zo begin je klein en leer je de systematiek te begrijpen. Het is voor een stedenbouwkundig bureau ook veel prettiger om een opdrachtgever te hebben die weet wat ze wil. Een ander voordeel is dat het bureau een veel betere inschatting kan maken voor de offerte.

Voor dat de gemeente een opdracht gaat opstellen voor een aanbesteding voor een gebiedsdekkend omgevingsplan moet je over het volgende nagedacht hebben:

• met welk gebied begin je?
• wat wil je voor dat gebied regelen in het omgevingsplan?
• welke systematiek wil je voor het omgevingsplan?

Het zijn essentiële vragen die je niet alleen maar aan de markt moet overlaten. Denk er zelf ook over na. Je zult als jurist of planoloog ook moeite moeten doen om de systematiek – onder de motorkap – te begrijpen. Een bijkomend voordeel is dat je werk als jurist of planoloog bij een gemeente een stuk interessanter wordt!

We vertellen je graag meer. Bel 010 – 307 2273 of maak een belafspraak.

Handreikingen omgevingsplan overslaan?

Er zijn heel veel handreikingen of handleidingen over het omgevingsplan in omloop. En ook over de Omgevingswet. Allemaal heel goed bedoeld, daar ben ik van overtuigd. Ze zijn alleen geschreven op een heel abstract en veilig niveau. Het is bedacht vanachter het bureau en het schept het ideale plaatje. De praktijk van het opstellen van een omgevingsplan is echt heel anders.

Als je de handleidingen doorleest denk je: ‘Ja, daar zit wat in. Klinkt logisch’. Als je concreet met een casco aan de slag gaat kom je er al snel achter dat het zo niet werkt. Dé aanpak bestaat namelijk niet. De Quick Fix ook niet. Je zult als jurist of planoloog zelf ook moeite moeten doen om de opbouw van een omgevingsplan te begrijpen.

Sommige omgevingsdiensten hebben voor gemeenten de Bruidsschat doorgenomen en een selectie gemaakt van artikelen uit de Bruidsschat die mee kunnen naar het nieuwe omgevingsplan. Mooi hulpmiddel, lees het door, maar neem niet alles klakkeloos over. Besef dat medewerkers van omgevingsdiensten specialistische kennis hebben van milieu-onderwerpen, maar niet van ruimtelijke plannen. Dat is een ander vak en heeft een andere taal.

Het stapelen van alle onderliggende lagen van de fysieke leefomgeving en het daaraan koppelen van werkingsgebieden is lastig voor te stellen. Integraal denken klinkt goed, maar het is voor iedereen nieuw en moeilijk in de praktijk.

Begin met een gemeenschappelijke taal. Dat is al lastig genoeg als je aan tafel zit met collega’s van milieu, ruimtelijke ordening en beleid. Je merkt al snel dat je langs elkaar heen praat. Iedereen spreekt z’n eigen taal en heeft een eigen perceptie van het omgevingsplan.

Wat bij ons heeft geholpen en wat we nog steeds toepassen in overleggen is kalkpapier. Huh? In dit digitale tijdperk? Ja, ordinair kalkpapier dat stedenbouwkundigen gebruiken met stiften. Pak een fysieke kaart van de gemeente – meestal ligt er bij de receptie van de gemeente wel ergens een kaartje van de gemeente – en ga eens een gebied overtrekken. Begin met een klein gebied. Leg het getekende gebied op tafel en gebruik dit als praatstuk. Wat zegt de Omgevingsvisie over dit gebied? Schrijf op. Welke milieuregels gelden voor dit gebied? Schrijf het op. Welk beleid geldt er? Doe dit quick and dirty. Verfijnen komt later.

Deze stukken – kaartje, kalkpapier en A4-tje – gebruik je bij elk overleg als basis. Dit doe je ook met het maken van regels. De regels kun je er als bijlage onder ‘hangen’. Zo komt het concreter over en maak je er iets gemeenschappelijks van. Zet dit eens in de software voor het omgevingsplan. Zo bereik je een wisselwerking tussen de fysieke en digitale wereld. Je kunt het steeds verder uitbreiden. Het is heel simpel, maar het werkt echt. Begin klein.

Wil je verder op weg geholpen worden? Kijk dan eens naar ons modulaire casco-omgevingsplan op maat.

Dé Pavlov-reactie van elke ambtenaar als het moeilijk wordt: dit gaan we uitbesteden. De ruimtelijke inrichting in Nederland is vrijwel geheel uitbesteed aan stedenbouwkundige bureaus en andere adviesbureaus. Door de bezuinigingen van de afgelopen 10 jaren is er veel inhoudelijke kennis bij afdelingen Ruimte van gemeenten verloren gegaan. En dat is jammer.

Bij de opgaven die er nu liggen, zoals energietransitie, klimaatverandering, landbouw, Omgevingswet en de hierbij benodigde wijzigingen in de ruimtelijke ordening is dit onverantwoord. De regie moet terug naar de gemeente! Wat is hier voor nodig?

Allereerst moeten RO-ambtenaren meer inhoudelijk werk zelf gaan doen. Zelf nadenken in plaats van alles uitbesteden aan externe partijen. Bij het stellen van grenzen aan marktpartijen is het nodig inhoudelijke kennis te hebben van je vakgebied. Alleen een toetsende rol is echt onvoldoende. Veel RO-ambtenaren zijn verworden tot doorgeefluik: het adviesbureau stuurt stukken door en de ambtenaar stuurt het weer door en laat het toetsen door Omgevingsdienst of andere collega’s. Het adviesbureau krijgt vaak bakken met kritiek over zich heen: dit is niet goed en dat ook niet. De stukken moeten weer aangepast worden. Zeg nou zelf, dit is toch niet leuk? Ook gaat er veel tijd verloren door het heen en weer mailen van stukken en het aanpassen ervan. Het is een grote ergernis in het werkveld.

Als de gemeente weer meer zelf gaat doen, hoeft er minder uitbesteed te worden. Dat is gewoon gezond. Door zelf meer beleid te maken en onderzoeken doe je veel kennis op. Ook kom je erachter dat dit niet zo gemakkelijk is als het lijkt. Je werk wordt weer een stuk interessanter. Meedoen in plaats van aan de kant staan en kritiek leveren op anderen. Het aansturen van bureaus is toch ook niet leuk?

Moet de gemeente alles zelf doen? Natuurlijk niet. Dat kan ook niet, er is ook regulier werk te doen. Maar een beter evenwicht tussen uitbesteden en zelf doen is gewoon gezond. De Omgevingswet biedt aan gemeenten dé kans om weer wat regie terug te pakken. Met ons modulaire casco-omgevingsplan op maat maakt de gemeente een mooi begin! Lees maar of het iets voor je is. Vragen? Neem contact op.

Beleidsneutraal omgevingsplan bestaat niet.

Wat roept het woord ‘beleidsneutraal’ bij je op? Ambitie? ‘Ik heb er zin in’? Niet echt. In de gemeentewereld zijn ze dol op beleidsneutraal. Het klinkt lekker veilig en voorzichtig. Niet te veel werk. ‘We willen een beleidsneutraal omgevingsplan’. Wie heeft dit bedacht?

De eerste vraag die je moet stellen: wat is een beleidsneutraal omgevingsplan? Die vraag beantwoorden is al heel lastig. De Omgevingswet is namelijk fundamenteel anders dan je tot dusverre gewend bent. Bestaande regels of beleid kun je niet 1-op-1 overnemen. De Omgevingswet is een heel groot ICT-project. Het juridische gedeelte speelt een veel kleinere rol. Ja, ook ik als omgevingsjurist moest daar erg aan wennen in het begin. Ook ik voelde weerstand.

Om de essentie te begrijpen is het heel erg belangrijk dat de gemeente niet het hele nieuwe omgevingsplan gaat uitbesteden. Denk na over de opzet van het casco. Je hoeft niet alles zelf te doen, maar doe wel actief mee! Waarom? Je werk wordt veel leuker en de gemeente wordt minder afhankelijk van externe bureaus. Dat laatste is heel erg belangrijk. Hulptroepen inschakelen is prima, maar niet totale afhankelijkheid zoals nu het geval is.

Grote schoonmaak nodig

Bij het maken van het nieuwe deel van het omgevingsplan kun je het beste een grote schoonmaak in bestaande regels en beleid houden. Toegegeven, als je dit zegt tegen je collega’s krijg je te maken met weerstand. Veel weerstand. Je collega’s gaan met de hakken in het zand. Het ligt niet aan jou, het is heel menselijk om zo te reageren. Mensen houden niet van verandering, het voelt ongemakkelijk. Het kost tijd.

Belangrijk voor de start: begin klein

De 1e stap in de schoonmaak die wij maakten bij de gemeente waar wij begonnen 2 jaar geleden, waren de geldende verordeningen. Hoeveel geldende verordeningen zijn er eigenlijk bij de gemeente? Je zult verbaasd zijn hoeveel. Zet ze eens onder elkaar op een A4-tje. Stuk of 80?

Vervolgens ga je daar met een stofkam door. Hoeveel verordeningen hebben qua inhoud een link met de fysieke leefomgeving? Doe dit grofmazig en streef geen perfectie na. Verfijnen komt later. Dit levert een nieuw lijstje op. Betrek bij de toets aan de link met de fysieke leefomgeving artikel 1.2 Omgevingswet. Bevat de verordening onderwerpen die in dit artikel staan? Ja, zet de verordening op het lijstje. Er kunnen artikelen in zitten die je wil gebruiken voor het nieuwe omgevingsplan.

En voor de juristen (lees: perfectionisten) onder ons: nee, dit lijstje is nog niet compleet en perfect. Er vindt nog een volgende ronde plaats waar je ook toetst aan artikel 2.1 Omgevingsbesluit. Belangrijk voor de start: begin klein en voer deze simpele toets eens uit. Het klinkt misschien ongeloofwaardig, maar met deze simpele stap begint de Omgevingswet voor je te leven en zet je een eerste belangrijke stap!

Nog niet begonnen met het nieuwe omgevingsplan? Wacht je weer op uitstel? 

Vanaf 1 januari 2024 moet elke gemeente het tijdelijke omgevingsplan kunnen wijzigen met nieuwe regels. Nieuwe regels die moeten voldoen aan de eisen van de Omgevingswet en de achterliggende techniek. Met een modulair casco-omgevingsplan op maat maakt elke gemeente een goede start. Wat kun je verwachten:

• een casco-omgevingsplan op maat 
• afgeleverd in gemeentelijke software
• modulair: het kan verder uitgebouwd worden
• inclusief integratie van milieuregels uit Bkl en selectie uit Bruidsschat
• 4 maanden begeleiding door ons team

Meer lezen of neem contact op.