Wat te doen als de gemeente nog geen begin gemaakt heeft met een Omgevingsvisie? De weg naar een bruikbare omgevingsvisie is lang. Het is nieuw en complex om alle lagen en gebieden van een gemeente te integreren. We hebben allemaal de neiging de tot dusverre gemaakte ruimtelijke plannen in elkaar te schuiven en er een soort van structuurvisie van te maken. Heel begrijpelijk, omdat we gewend zijn plannen en visies te maken vanuit een ruimtelijke insteek. Op grond van de Omgevingswet (Ow) moeten we echter een andere aanpak volgen. Dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Vanuit onze eigen praktijkervaringen kunnen we het volgende zeggen, maak eerst een casco voor de Omgevingsvisie. Dat wil overigens niet zeggen dat dit dé route is, er zijn vele wegen die naar Rome leiden!

Stap 1 Benoem de maatschappelijke ontwikkelingen en opgaven in en voor Nederland – Een casco/inhoudsopgave – of hoe je het ook wil noemen – zorgt voor een basisstructuur: een kapstok. Op deze basis kun je gaandeweg het proces steeds terug vallen. De eerste vragen die gesteld moeten worden zijn:

  • welke maatschappelijke ontwikkelingen en opgaven bestaan er in Nederland voor de fysieke leefomgeving? Denk hierbij aan doelen over de energietransitie of bijvoorbeeld de bouw van 1 miljoen woningen. Benoem deze zo concreet mogelijk.
  • welke doelen volgen er uit de Omgevingswet? Zie artikel 2.1 Ow. Benoem ze en zet deze onder elkaar.

Stap 2 Welke opgaven zijn er regionaal en op basis van bestaand gemeentelijk beleid? Ook hier geldt, beschrijf deze zo helder mogelijk en zet deze onder elkaar. Dit is handig voor het overzicht. Dit hoeft niet uitputtend te zijn. Het kan later aangevuld of verwijderd worden.

Zet deze antwoorden bovenaan. Op basis hiervan gaat de trechter naar beneden en komen we toe aan de volgende stap.

Stap 3 Keuzes gemeente – welke keuzes maakt de gemeente op basis van voornoemde stappen? Is er bijvoorbeeld ruimte binnen de gemeente om nieuwe woningen te bouwen, gezien de opgave van 1 miljoen woningen per jaar? Welke concrete stappen wil de gemeente zetten in de energietransitie? Wordt er gekozen voor zonne-akkers of alleen zonnepanelen op daken? Het kan van alles zijn, maar maak keuzes. Deze keuzes zijn ook relevant voor de raad. Beschrijf ze dus zo concreet mogelijk. 

Stap 3A Gebieden binnen gemeente – welke gebieden kunnen onderscheiden worden binnen de gemeente? Benoem ze en zet ze onder elkaar. De keuzes die gemaakt zijn in stap 3 moeten straks door middel van het omgevingsplan landen in de gebieden.

Stap 3B Thema’s – Benoem hier de thema’s uit de Ow, zoals energietransitie, gezondheid, klimaat, enzovoorts. Stel hier ook vragen bij. Bijvoorbeeld, wat kan de gemeente doen in het fysieke leefdomein om gezondheid te bevorderen? Bijvoorbeeld meer fiets- en wandelpaden aanleggen? Geluidbelasting in sommige gebieden verlagen? Het kan van alles zijn, benoem ze allemaal.

Tussen de gebieden en de gekozen thema’s bestaat een wisselwerking.

Stap 4 Leg de thema’s over de gebieden – Doe dit spelenderwijs met behulp van kalkpapier. Op deze manier zie je op hoofdlijnen de keuzes die gemaakt zijn en de gebieden waarin ze uitgerold moeten worden. Sommige thema’s zullen van toepassing zijn in de hele gemeente. Je kunt zo ook al werkingsgebieden maken die je weer kunt gebruiken bij het omgevingsplan. Op basis van deze hoofdlijnen kunnen de thema’s verder uitgewerkt worden. Loop je vast? Ga dan weer terug naar de kapstok.

Stap 5 Kapstok Omgevingsvisie – Het resultaat van alle stappen is uiteindelijk een basiscasco of kapstok voor de uit te werken Omgevingsvisie. Op basis van deze kapstok kan er ook een casco gemaakt worden voor het omgevingsplan. Hier zit namelijk samenhang in. Je kunt geen casco voor het omgevingsplan maken zonder eerst hoofdlijnen op papier te  hebben van de omgevingsvisie. Een basisset regels zonder gemaakte keuzes is nutteloos. Je hebt daar in de praktijk niets aan. Neem dus niet klakkeloos het basiscasco van de VNG over. Zoals de VNG zelf ook aangeeft is het een hulpmiddel maar geen blauwdruk!

Uiteindelijk kan er op hoofdlijnen een 50%-Omgevingsvisie door de raad worden vastgesteld. Op basis van dit raamwerk wordt er vervolgens toegewerkt naar een complete Omgevingsvisie. Door het op te knippen wordt het inzichtelijker en ook haalbaar. Besef dat het een lange weg is vol hobbels. Het is wel een erg leuke puzzel om te maken. Vooral omdat er met zoveel verschillende mensen aan gewerkt wordt, elk met eigen inzichten en achtergrond.

Bel voor vragen of meer informatie 010 – 307 2273 of vul onderstaand formulier in.